Trang:Nho giao 2.pdf/136

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

136
NHO-GIÁO


không phân-biệt, mà sự biện tụng không quyết. Cho nên ta nghe rằng: « Cái đại-long (tức là cái sùng-thượng lớn của thiên-hạ), cái giới-hạn của sự phải trái, cái mà những chức phận danh tượng đều bởi đó mà sinh ra là vương-chế vậy ». Cho nên hết thảy: ngôn, nghị, kỳ, mệnh, thị, phi, đều phải lấy bậc thánh bậc vương làm thầy ». (Chính-luận, XVIII).

Có những bậc ấy làm thầy thì rồi mới biết phân biệt được cái phải cái trái. Cho nên nói rằng: « Truyện viết: Thiên-hạ hữu nhị: phi sát thị, thị sát phi. Vị hợp vương chế, dữ bất hợp vương-chế giã. Thiên-hạ hữu bất dĩ thị vi long-chính giã, nhiên nhi do hữu năng phân thị phi, trị khúc trực giả gia? 傳 曰:天 下 有 二:非 察 是,是 察 非.謂 合 王 制,與 不 合 王 制 也.天 下 有 不 以 是 爲 隆 正 也,然 而 猶 有 能 分 是 非,治 曲 直 者 邪: Sách Truyện nói rằng: Trong thiên-hạ có hai lẽ: cái trái xét cái phải, cái phải xét cái trái. Đó là nói hợp vương-chế và không hợp vương-chế vậy. Trong thiên-hạ có người không lấy cái phải làm long-chính, vậy thì còn làm sao mà phân được phải trái, trị được cong ngay? » (Giải-tế, XXI),

Cái long-chính đã định thì danh và từ đều phải theo đó mà thành. Cái danh của Tuân-tử là cái danh đã thông-hành ở trong xã-hội,