Trang:Nho giao 2.pdf/18

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

18
NHO-GIÁO


của Khổng-tử. Khổng-tử chủ lấy nhân làm cốt, dùng hiếu đễ, lễ nhạc, để gây thành đạo nhân; mà bọn Tăng-tử thì lấy hiếu làm gốc cho các đức-tính khác. Những người đồng ý với ông như Hữu-tử nói rằng: « Hiếu-đễ giã giả, kỳ vi nhân chi bản dư 孝 弟 也 者,其 爲 仁 之 本 與: Hiếu đễ làm cái gốc cho đạo nhân. » (Luận-ngữ: Học-nhi, I). Xem thế thì biết đạo của Khổng-tử ngay từ lúc đầu đã biến thiên đi rồi. Tăng-tử rất chú ý về sự giảng đạo hiếu. Ông nói rằng: « Hiếu hữu tam: Đại hiếu tôn thân, kỳ thứ phất nhục, kỳ hạ năng dưỡng: 孝 有 三:大 孝 尊 親,其 次 弗 辱,其 下 能 養: Hiếu có ba bậc: Bậc đại-hiếu là làm tôn-trọng cha mẹ, bậc thứ là không làm nhục đến cha mẹ, bậc dưới cùng là có thể nuôi được cha mẹ. » (Lễ-ký: Tế-nghĩa). Làm tôn-trọng cha mẹ, là phải « tiên ý, thừa chí, dụ phụ mẫu ư đạo 先 意,乘 志,誘 父 母 於 道: hiểu trước cái ý của cha mẹ, vâng theo cái chí của cha mẹ, để đem cha mẹ đi theo đạo phải » (Tế nghĩa), hay là « lập thân hành đạo, dương danh ư hậu-thế, dĩ hiển phụ mẫu 立 身 行 道,揚 名 於 後 世,以 顯 父 母: gây dựng thân mình đem thi-hành cái đạo ra, rõ tiếng về đời sau, để cho vinh-hiển cha mẹ.» (Hiếu kinh). Không làm nhục đến cha mẹ là phải giữ cái danh-giá của