Trang:Nho giao 2.pdf/186

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

186
NHO-GIÁO


đưa đón mà không có lễ, như thế người ta có cái lo về sự mất lẽ phối-hợp mà có cái vạ tranh nhau về cái sắc. Cho nên kẻ trí-giả vì những điều ấy mà phân ra phận nghĩa cho rõ-ràng vậy » (Phụ-quốc, X).

Lễ là cốt để phân-biệt ra trật-tự và định cái giới-hạn cho minh-bạch, khiến việc hành-động của nhân-quần không rối loạn. Người ta ai cũng có lòng muốn, mà lòng muốn của người lại không biết đâu là bờ, nếu không có lễ để chia cái phận nghĩa cho rõ-ràng, thì tất thành ra sự tranh-đoạt. Vậy nên trong chữ lễ, Tuân-tử lấy chữ phận làm cốt.

Tuân-tử tin rằng dùng lễ có hiệu-quả rất lớn về việc xã-hội và quốc-gia. Cho nên ông nói rằng: « Long lễ quí nghĩa giả kỳ quốc trị, giản lễ tiện nghĩa giả kỳ quốc loạn 隆 禮 貴 義 者 其 國 治,簡 禮 賤 義 者 其 國 亂: Trọng lễ quí nghĩa thì nước trị, giản lễ rẻ nghĩa thì nước loạn » (Nghị-binh, XV). Ông cho lễ có ảnh-hưởng đến sự sinh-hoạt của người ta ở trong xã-hội, mà việc trị loạn đều bởi đó mà ra. « Lễ chi ư chính quốc-gia giã, như quyền hành chi ư khinh trọng giã, như thằng mặc chi ư khúc trực giã. Cố nhân vô lễ bất sinh, sự vô lễ bất thành, quốc-gia vô lễ bất ninh 禮 之 於 正 國 家 也,如 權 衡 之 於 輕 重 也,如 繩 墨 之 於 曲 直 也.故 人 無 禮 不