Trang:Nho giao 2.pdf/187

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

187
NHO-GIÁO


生,事 無 禮 不 成,國 家 無 禮 不 寧[1]: Lễ đối với việc quốc-gia như quả cân và cán cân đối với sự nặng nhẹ, như dây và mực đối với đường thẳng đường cong vậy. Cho nên người mà không có lễ thì không sinh, việc mà không có lễ thì không nên, quốc-gia mà không có lễ thì không yên » (Đại-lược, XXVII).

Cái học của Tuân-tử trọng lễ như thế, cho nên ông cho là bất cứ việc gì hễ không có lễ là hỏng. « Lễ là cái cùng-cực của sự trị và sự biện-biệt, cái gốc của sự làm cho nước mạnh, cái đạo của sự uy-hành, cái cốt-yếu của công danh. Bậc vương bậc công theo đó mà được thiên-hạ, không theo đó thì làm hỏng xã-tắc. Cho nên áo giáp bền, ngọn giáo nhọn, không đủ để thắng trận, thánh cao hào sâu, không đủ lấy làm bền vững, lệnh nghiêm hình nhiều, không đủ lấy làm uy. Dùng lễ thì việc gì cũng thi-hành được, không dùng lễ thì việc gì cũng bỏ cả » (Nghị-binh, XV).

Lễ có thế-lực mạnh như thế, cho nên nói rằng: « Lễ giả pháp chi đại phận, quần loại chi cương kỷ giã. Cố học chi hồ lễ nhi chỉ hỹ 禮 者 法 之 大 分,羣 類 之 綱 紀 也.故 學 至 乎 禮 而 止 矣: Lễ là cái phận lớn của


  1. Sách Lễ-ký thiên Kinh-giải, XXVI, cũng có đoạn này.