Trang:Nho giao 2.pdf/191

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

191
NHO-GIÁO


Trong sự hợp quần của loài người có nghĩa là quí hơn cả. Bởi có nghĩa, cho nên người ta mới biết phân ra tôn ti trật-tự, để giữ cho sự sinh-hoạt của nhân-quần không có sự rối loạn. « Nhân chi sinh bất năng vô quần, quần nhi vô phận tắc tranh, tranh tắc loạn, loạn tắc cùng hỹ. Cố vô phận giả nhân chi đại hại giã, hữu phận giả thiên-hạ chi đại-lợi giã, nhi nhân-quân giả sở dĩ quản phận chi khu yếu giã 人 之 生 不 能 無 羣,羣 而 無 分 則 爭,爭 則 亂,亂 則 窮 矣.故 無 分 者,人 之 大 害 也,有 分 者 天 下 之 大 利 也,而 人 君 者 所 以 管 分 之 樞 要 也: Người ta sinh-hoạt ở đời không thể không quần-tụ, quần-tụ mà không định phận trên dưới thì tranh-đoạt nhau, tranh-đoạt nhau thì loạn, loạn thì khốn cùng vậy. Cho nên không định phận trên dưới là cái hại lớn của người ta, có định phận trên dưới là cái lợi lớn của thiên-hạ, mà đấng nhân-quân là cái then chốt để cai-quản cái phận trên dưới » (Phú-quốc, X). Vậy đã có nhân-quần là phải có nhân-quân, để giữ cái trật-tự cho xã-hội.

Quân-đạo. — Tuân-tử định rõ cái nghĩa quân-đạo, khiến cho bậc nhân-quân biết cái chức-vụ của mình. Ông nói rằng: « Đạo giả hà giã? — Viết: quân-đạo giã. — Quân giả hà giã? — Viết: năng quần giã. — Năng quần