Trang:Nho giao 2.pdf/193

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

193
NHO-GIÁO


Bốn điều ấy mà đủ cả, là thiên-hạ theo về mình, thế gọi là có thể quần-tụ người ta » (Quân-đạo, XII). Theo cái tôn-chỉ ấy thì bậc nhân-quân phải biết rõ cái nghĩa hợp-quần. Hễ cái nghĩa ấy chính-đáng thì thiên-hạ được yên vui mà sinh-hoạt. Bởi thế mới nói rằng: « Quân giả thiện quần giã. Quần đạo đáng, tắc vạn vật giai đắc kỳ nghi, lục súc giai đắc kỳ trưởng, quần sinh giai đắc kỳ mệnh 君 者 善 羣 也.羣 道 當,則 萬 物 皆 得 其 宜,六 畜 皆 得 其 長,羣 生 皆 得 其 命: Quân là người khéo khiến người ta hợp-quần. Cái đạo hợp-quần mà chính-đáng, thì vạn vật đáng thế nào đều được như thế, lục súc đều được sinh-trưởng, quần sinh đều được yên tính mệnh » (Vương-chế, XI).

Đấng nhân-quân là người làm khuôn làm phép cho thiên-hạ, cho nên nói rằng: « Quân giả nghi giã, nghi chính nhi ảnh chính; quân giả bàn giã, bàn viên nhi thủy viên, quân giả vu giả, vu phương nhi thủy phương 君 者 儀 也,儀 正 而 影 正;君 者 槃 也,槃 圓 而 水 圓;君 者 盂 也,盂 方 而 水 方: Quân-giả là cái nêu, cái nêu ngay thì cái bóng ngay; quân-giả là cái mâm, cái mâm tròn thì nước tròn; quân-giả là cái chậu, cái chậu vuông thì nước vuông » (Quân-đạo, XII). Quân là cái khuôn, dân là cái phải theo khuôn mà thành ra tròn hay vuông. Vậy quân là cái gốc sự sinh-hoạt