Trang:Nho giao 2.pdf/204

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

204
NHO-GIÁO


cớ gì khác, chỉ bởi lược thủ cái tín mà làm. Ấy thế gọi là tín lập mà làm bá vậy ».

3. Vong quốc chi đạo — « Đem cả nước mà hô-hào làm công-lợi, không cần mở cái nghĩa, giữ cái tín, chỉ cốt cầu lợi. Trong thì không sợ dối dân để cầu cái lợi nhỏ, ngoài thì không sợ dối nước thân với mình để tìm cái lợi lớn. Trong không lo sửa cho ngay chính những thổ địa tài hóa của mình, mà lại muốn những thổ địa tài hóa của người, như thế thì kẻ thần-hạ và trăm họ ai chẳng lấy lòng giả dối mà đối đãi với người trên. Người trên dối người dưới, người dưới dối người trên, thế là trên dưới chia rẽ nhau ra, như thế thì địch-quốc khinh mình, mà nước thân với mình ngờ vực mình, ngày ngày dùng quyền-mưu mà nước không khỏi sự nguy biến, đến cuối cùng là nước mất... Ấy không bởi cớ gì khác, chỉ bởi không dùng lễ nghĩa mà chỉ dùng quyền-mưu vậy » (Vương-bá, XI).

Trong ba lối ấy, hễ ai khéo chọn thì giá-ngự người, không khéo chọn, thì bị người giá-ngự. Tuân-tử theo tôn-chỉ Nho-giáo, cho nên ông rất tôn-sùng vương đạo, và bày tỏ cái phương-pháp của vương-giả trị thiên-hạ ra một cách rất rõ-ràng vậy.

Phương-pháp của vương-giả. — Bậc vương-giả là người có đạo-đức hoàn-toàn,