Trang:Nho giao 2.pdf/33

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

33
NHO-GIÁO


thông minh, thánh trí, đạt được cái đức của Trời, thì còn có ai là người biết được nữa!

Ông dẫn những lời trong kinh Thi để chứng rõ cái đức của người quân-tử cốt ở cái tinh-thần vô-hình. Cái tinh-thần ấy có thế-lực rất mạnh, khiến mình không động mà người ta kính, không nói mà người ta tin, không thưởng mà dân nức lòng làm điều lành, không giận mà dân sợ hơn búa rìu. Ông lại dẫn lời của Khổng-tử để chứng rõ cái đạo của Ngài chú-trọng ở phần tinh-thần. Ngài nói rằng: « Thanh sắc chi ư dĩ hóa dân, mạt giã. Thi viết: Đức do như mao. Mao do hữu luân, thượng thiên chi tái, vô thanh, vô khứu, chí hỹ! 聲 色 之 於 以 化 民,末 也.詩 曰:德 輶 如 毛.毛 猶 有 倫,上 天 之 載,無 聲 無 臭,至 矣: Dùng tiếng nói to, cái sắc mặt nghiêm mà hóa dân, là thuật kém hơn cả. Kinh Thi nói rằng: Cái đức của người trên nhẹ như cái lông mao. Cái lông mao còn có ví với vật khác có sức nặng, chứ việc sinh hóa tài bồi của Trời là không có tiếng, không có hơi. Đạo ấy mới thật là rất mực vậy! »

Sách Trung-dung nói cái đạo của thánh-nhân căn-bản ở Trời, rồi giải-diễn ra hết mọi lẽ, khiến người ta phải giữ mình cho kính-cẩn trong khi hành-động và khi im lặng một mình. Suy cái lý ấy ra cho đến sự