đã gần già, ông thấy cái đạo không thi-hành được, ông về ở nhà cùng với môn-đệ là bọn Nhạc-chính Khắc 樂 正 克, Công-tôn Sửu 公 孫 丑 và Vạn Chương 萬 章 ghi chép những điều ông đã đối-đáp với vua các nước Chư-hầu, hoặc là với bọn môn-đệ của ông, cùng những lời ông phê-bình những sự chếch-lệch của các học-thuyết khác mà làm thành bảy thiên sách Mạnh-tử.
Nay xem sách ấy ta có thể thấy rõ cái đạo của ông, và thiết tưởng nên chia ra làm ba mục như sau này:
I. Tâm-học triết-lý
II. Chính-trị triết-lý
II. Tài-nghệ của Mạnh-tử.
I. — TÂM-HỌC TRIẾT-LÝ
Tính thiện. — Cái học uyên-nguyên của Mạnh-tử là ở tâm-học, trước sau chú-trọng ở chữ tâm và chữ tính. Ông lý-hội được lời Khổng-tử nói ở thiên Hệ-từ trong kinh Dịch rằng: « Nhất âm nhất dương chi vị đạo, kế chi giả thiện giã, thành chi giả tính giã, », ở sách Luận-ngữ rằng: « Tính tương cận giã, tập tương viễn giã », và ở sách Trung-dung rằng: « Thiên mạnh chi vị tính », mà biết
