Trang:Nho giao 2.pdf/61

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

61
NHO-GIÁO


muốn cho nhân-dân ai cũng hiểu điều phải điền trái, việc hay việc dở, thì phải có sự giáo-hối. Ở trong xã-hội thì phải « trung giã dưỡng bất trung, tài giã dưỡng bất tài 中 也 養 不 中,才 也 養 不 才: người trung-chính dạy người không trung-chính, người có tài-năng dạy người không có tài-năng. » (Ly-Lâu, hạ). Ai là người có tài, có đức, thì cũng phải nghĩ như Y-Doãn: « Thiên chi sinh tư dân giã, sử tiên tri giác hậu tri, sử tiên giác giác hậu giác 天 之 生 斯 民 也,使 先 知 覺 後 知,使 先 覺 覺 後 覺: Trời sinh ra người, khiến kẻ tiên-tri dạy kẻ hậu-tri, khiến kẻ tiên-giác dạy kẻ hậu-giác. » (Vạn-Chương, hạ).

Sự giáo-hối cần phải lấy những khuôn phép của thánh hiền làm tiêu-chuẩn. Vì rằng: « Nếu có cái sáng của Ly-Lâu, cái khéo của Công-Thâu-tử, mà không có cái thước tròn và cái thước vuông, thì không làm được cái hình tròn, cái hình vuông; nếu có cái tai nghe suốt như Sư-Khoáng mà không có sáu luật, thì không chính được năm âm; nếu có cái đạo vua Nghiêu vua Thuấn, mà không làm điều nhân-chính, thì không bình trị được thiên-hạ. » Đã có đạo lý và khuôn phép của thánh hiền đã định ra, thì ta nên nhân đó mà học tập, mà hành-động. » Thánh-nhân đã trông hết cái sức của con mắt, lại lấy cái thước tròn, cái thước vuông, cái thăng-bằng và cái