Trang:Nho giao 2.pdf/62

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

62
NHO-GIÁO


dây, để làm cái tròn, cái vuông, cái mặt bằng và cái mặt thẳng, dùng mãi không xuể; đã nghe hết cái sức của tai, lại lấy sáu luật để chính năm âm, dùng mãi không xuể; đã xét hết sự nghĩ-ngợi của cái tâm, lại dùng cái chính-sự thương người, khiến cho lòng nhân che khắp cả thiên-hạ. » (Ly-Lâu, thượng). Vậy ta phải theo cái đạo của thánh hiền mà dạy người.

Người dạy học và người đi học phải như ngươi Hậu-Nghệ dạy người ta bắn, tất phải dạy để chí vào sự kéo dây cung cho thẳng, mà người học bắn cũng phải để chí vào sự kéo dây cung cho thẳng; người thợ giỏi dạy người làm thợ, tất phải dạy cách dùng thước tròn, thước vuông, mà người học làm thợ cũng phải học cách dùng thước tròn, thước vuông. (Nghệ chi giáo nhân xạ, tất chí ư cấu, học-giả diệc tất chí ư cấu; đại-tượng hối nhân, tất dĩ qui củ, học-giả diệc tất dĩ qui củ 羿 之 教 人 射,必 志 於 彀,學 者 亦 必 志 於 彀;大 匠 誨 人,必 以 規 矩,學 者 亦 必 以 規 矩.) (Cáo-tử, thượng). Nghĩa là dạy điều gì, thì phải chuyên tâm trí chí mà theo cho đúng những cái qui-mô đã định.

Mạnh-tử cho sự giáo-hối có nhiều lối. Ông nói rằng: « Giáo diệc đa thuật hỹ, dư bất tiết chi giáo-hối giả giã, thị diệc giáo-hối chi nhi dĩ hỹ 教 亦 多 術 矣,予 不 屑 之 教 誨 者 也,