Trang:Nho giao 2.pdf/69

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

69
NHO-GIÁO


rõ ra ở đời. « Cùng tắc độc thiện kỳ thân, đạt tắc kiêm thiện thiên-hạ 窮 則 獨 善 其 身,達 則 兼 善 天 下: Cùng-khổ thì một mình mình làm hay cho mình, hiển-đạt thì làm hay cho cả thiên-hạ» (Tận-tâm, thượng).

Người quân-tử phải biết phân-biệt thực giả để hành-động cho hợp đạo trung. « Phi lễ chi lễ, phi nghĩa chi nghĩa, đại nhân phất vi 非 禮 之 禮,非 義 之 義,大 人 弗 爲: Lễ không phải là lễ, nghĩa không phải là nghĩa, bậc đại nhân không làm. » (Ly-Lâu, hạ). Đạo làm người quí nhất là nhân với nghĩa, dẫu đến bậc vua có quyền thế mà không có nhân nghĩa cũng là khinh, cho nên người quân-tử không thấy người sang giàu mà muốn, không thấy mình nghèo hèn mà sợ. « Bỉ dĩ kỳ phú, ngã dĩ ngô nhân, bỉ dĩ kỳ tước, ngã dĩ ngô nghĩa, ngô hà khiểm hồ tai! 彼 以 其 富,我 以 吾 仁,彼 以 其 爵,我 以 吾 義,吾 何 慊 乎 哉!: Kẻ kia cậy ở cái giàu của nó, ta đây cậy ở cái nhân của ta, kẻ kia cậy ở cái tước của nó, ta đây cậy ở cái nghĩa của ta, ta có điều gì bất-mãn vậy thay! » (Công-tôn Sửu, hạ). Người quân-tử tôn quí cái đạo, chứ không chuộng cái thế-lực. « Lạc kỳ đạo nhi vong nhân chi thế 樂 其 道 而 忘 人 之 勢: Vui về cái đạo của mình mà quên cái thế-lực của người ta. » (Tận-tâm, thượng).