Trang:Nho giao 2.pdf/82

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

82
NHO-GIÁO


chợ nhà vua; người đi đường ai cũng muốn đi ở đường nhà vua ». Được như thế, ai chống lại được mình nữa. (Lương Huệ-vương, thượng).

Mạnh-tử thường lấy vua Nghiêu vua Thuấn là hai bậc thánh-nhân đời trước, làm tiêu-biểu cho những người có trách-nhiệm trị dân trị nước. Ông nói rằng: « Dục vi quân, tận quân đạo, dục vi thần, tận thần đạo, nhị giả giai pháp Nghiêu Thuấn nhi dĩ hỹ. Bất dĩ Thuấn chi sở dĩ sự Nghiêu, sự quân, bất kính kỳ quân giả giã. Bất dĩ Nghiêu chi trị dân, trị dân, tặc kỳ dân giả giã 欲 爲 君,盡 君 道,欲 爲 臣,盡 臣 道,二 者 皆 法 堯 舜 而 已 矣.不 以 舜 之 所 以 事 堯,事 君,不 敬 其 君 者 也.不 以 堯 之 所 以 治 民,治 民,賊 其 民 者 也: Muốn làm vua, phải hết đạo vua, muốn làm tôi, phải hết đạo tôi, hai điều ấy chỉ bắt-chước vua Nghiêu vua Thuấn mà thôi. Không theo cái cách vua Thuấn thờ vua Nghiêu mà thờ vua, là không kính vua vậy. Không theo cái cách trị dân của vua Nghiêu mà trị dân, là hại dân vậy ». (Ly-Lâu, thượng).

Việc chính-trị chỉ có nhân và bất nhân mà thôi. Nhân là Nghiêu Thuấn, bất nhân là Kiệt Trụ. Dùng nhân mà trị thiên-hạ, là phải đạo, dùng bất-nhân mà trị thiên-hạ, là trái đạo. « Thiên-hạ hữu đạo, tiểu đức dịch đại đức, tiểu hiền dịch đại hiền. Thiên-hạ vô đạo, tiểu dịch