Trang:Nho giao 2.pdf/83

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

83
NHO-GIÁO


đại, nhược dịch cường. Tư nhị giả thiên giã: thuận thiên giả tồn, nghịch thiên giả vong 天 下 有 道,小 德 役 大 德,小 賢 役 大 賢.天 下 無 道,小 役 大,弱 役 彊.斯 二 者 天 也:順 天 者 存,逆 天 者 亡: Thiên-hạ có đạo, thì người có đức nhỏ làm tôi tớ người có đức lớn, người hiền nhỏ làm tôi tớ người hiền lớn. Thiên-hạ không có đạo, thì kẻ nhỏ làm tôi tớ kẻ lớn, kẻ yếu làm tôi tớ kẻ mạnh. Hai điều ấy cũng tự-nhiên ở Trời cả: thuận đạo Trời là còn, trái đạo Trời là mất ». Nước không có đạo thì « thượng vô lễ, hạ vô học, tặc dân hưng, táng vô nhật hỹ 上 無 禮,下 無 學,賊 民 興,喪 無 日 矣: người trên không có lễ, người dưới không có học, giặc-giã nổi lên, chẳng bao lâu mà mất vậy ». (Ly-Lâu, thượng). Trong nước mà « bất tín nhân hiền, tắc quốc hư không; vô lễ nghĩa, tắc thượng hạ loạn; vô chính-sự, tắc tài dụng bất túc 不 信 仁 賢,則 國 虛 空;無 禮 義,則 上 下 亂;無 政 事,則 財 用 不 足: không tin người hiền, thì nước trống không; không có lễ nghĩa, thì trên dưới loạn cả; không có chính-sự, thì của dùng không đủ. » (Tận-tâm, hạ). Vậy làm vua là phải có người hiên người giỏi giúp rập, có lễ nghĩa để giữ trật-tự, chính-sự tốt để kinh-doanh việc tài-sản, thì nước mới có thể thịnh-trị được.