1.— LIÊM PHÁI
CHU ĐÔN-DI
Chu Đôn-Di 周 敦 頤, tự là Mậu-thúc 茂 叔 (1017-1073), người châu Đạo, tỉnh Hồ-nam. Ông khởi đầu làm chủ-bạ huyện Phân-ninh, rồi trải qua chức đại-lý-thừa, cai-trị đất Nam-xương, chức chuyển-vận phán-quan ở Quảng-đông và chức tri-quân ở quận Nam-khang. Sau vì có bệnh xin từ chức về làm nhà ở dưới núi Liên-hoa, thuộc Lư-sơn. Ở đó có cái khe nước trong sạch, ông thường ra đó giặt giải mũ. Ông bèn đặt tên là Liêm-khê 濓 溪 và tự lấy làm tên hiệu. Hậu nho nhân chỗ ấy mà gọi phái học của ông là Liêm-phái.
Chu Liêm-khê thuần túy là người đạo-học quân-tử, tính thung-dung hòa-nhã mà nghiêm nghị. Ông để chí ở ngoài trần tục, thích chơi ở những nơi sơn thủy xinh đẹp, và ưa xem cái sinh ý tự-nhiên của tạo-hóa. Trước cửa sổ chỗ nhà học, ông để cỏ mọc xanh tốt. Có người hỏi sao không trừ bỏ đi, ông nói rằng: « Dữ tự gia ý tứ nhất ban 與 自 家 意 思 一 般: Nó cũng giống như ý tứ của ta vậy ». Đồng thời bấy giờ có quan thái-sử là Hoàng Đình-Kiên nói rằng: « Chu Mậu-thúc nhân phẩm
