Trang:Nho giao 3.pdf/171

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

171
NHO-GIÁO


聖: Rằng tư-lự, rằng thông-tuệ. Thông-tuệ là thánh ». Nguyên sự vô-tư là gốc, mà sự tư-thông là dụng. Cái cơ động bên kia, cái thành động bên này. Vô tư mà không có cái gì là không suốt, thế là bậc thánh-nhân. Không tư-lự thì không thể suốt được đến cái tinh vi, không thông-tuệ thì không thể vô bất thông được. Vậy thì vô bất thông sinh ra bởi sự suốt đến cái tinh-vi, sự suốt đến cái tinh-vi sinh ra bởi sự tư-lự. Cho nên sự tư-lự là cái gốc của thánh công mà là cái cơ-thuật của sự cát hung vậy.

Thánh học.— Hỏi rằng học làm thánh-nhân có được không? — Rằng: được. — Có cái gì là cốt yếu không? — Rằng: có. — Xin cho nghe. — Rằng: « Nhất vi yếu. Nhất giả vô dục giã. Vô dục tắc tĩnh hư, động trực. Tĩnh hư tắc minh, minh tắc thông. Động trực tắc công, công tắc phổ. Minh, thông, công, phổ, thứ hỹ hồ 一 爲 要.一 者 無 欲 也.無 欲 則 靜 虛,動 直.靜 虛 則 明,明 則 通.動 直 則 公,公 則 溥.明,通,公,溥,庶 矣 乎: Cái một làm cốt yếu. Cái một là vô dục. Vô dục thì lúc tĩnh là hư không, lúc động là ngay thẳng. Lúc tĩnh mà hư không thì sáng, sáng thì suốt. Lúc động mà ngay thẳng thì công, công thì khắp cả. Sáng, suốt, công và khắp cả, ấy là gần bậc thánh vậy ».