Tâm. — Y-xuyên đã cho mạnh, tính và lý là một, thì tâm ông cũng cho là đồng với tính và lý là một. Ông nói rằng: « Ở trời làm mạnh, ở người làm tính, luận cái sở chủ thì làm tâm, kỳ thực chỉ là một đạo. » Tâm vốn là ôn-hòa tĩnh-mịch, vạn tượng sâm-nhiên có đủ cả, cứ tự-nhiên thuận ứng muôn vật, tự hồ cây cao trăm thước, từ cỗi rễ cho đến nhành lá, quán-thông suốt hết cả như một.
Tâm làm chủ, nhưng không có cái định hình, ông thường ví cái tâm của người ta như cái bánh xe, lưu chuyển dao động không lúc nào nghỉ, cái sở cảm thật là nhiều mối: hoặc như cái gương treo giữa không-gian, chẳng có vật gì đi qua mà chẳng chiếu vào.
Ở trong người ta thường như là có hai người. Muốn làm điều thiện, thì hình như có điều ác chen vào để phân ra; muốn làm điều bất thiện thì hình như có lòng tu-ố ngăn đi. Vốn không phải là có hai người, nhưng chính nghiệm ra là có phải trái thiện ác giao chiến với nhau. Vậy nên người ta phải giữ cái chí cho bền để khiến cái khí không loạn, thì tâm mới định.
Tâm của người ta sở dĩ không định là vì có lòng dục làm loạn mất cái khí. Bởi vậy học-giả cần phải dưỡng khí. Dưỡng khí cốt ở quả dục. Có quả dục thì mới hóa được cái khí trọc ra khí thanh và dần dần mới được
