Biết rõ cái học của ba người ấy, thì tưởng có thể hiểu được cái tinh-thần của Nho-giáo trong đời Lưỡng Hán-vậy.
ĐỔNG TRỌNG THƯ
Đổng trọng-Thư 董 仲 舒 là một nhà nho-học có tiếng ở đời Tây-Hán. Ông người đất Quảng-xuyên, thuộc tỉnh Bắc-bình bây giờ, thủa trẻ học tập kinh Xuân-thu, hết sức tham-khảo các truyện để cầu lấy phần tinh-vi. Đến đời vua Cảnh-đế, ông làm chức bác-sĩ, buông màn ngồi đọc sách và giảng sách, học-trò ở ngoài màn cứ thứ đệ đến thụ-nghiệp, có kẻ không bao giờ trông thấy mặt. Ông dụng công học rất tinh cần. Sách chép rằng: có khi ba năm mắt ông không ngó ra ngoài vườn. Ông thực-tiễn những điều lễ nghĩa, tiến thoái cử-chỉ, hễ điều gì trái lễ là không làm. Vậy nên những học sĩ thời ấy đều tôn-kính ông là thầy.
Thiên nhân tam sách. — Năm vua Vũ-đế lên ngôi xuống chiếu tuyển cử những người hiền-lương, phương-chính. Ông được trúng cử rồi làm ba bài đối-sách, hậu-thế gọi là: « Thiên nhân tam sách 天 人 三 策 ». Bài đầu đại lược nói rằng:
