Trang:Nho giao 3.pdf/76

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

76
NHO-GIÁO


thôi, chứ không bàn cho thật rõ, thành-thử người ta vẫn không hiểu hết các ý-nghĩa.

Dương Hùng cho việc tu-dưỡng cốt ở sự học. « Học giả sở tu tính giã, Thị, thính, ngôn, mạo, tư, tính sở hữu giã. Học tắc chính, phủ tắc tà 學 者 所 以 修 性 也.視,聽,言,貌,思,性 所 有 也.學 則 正,否 則 邪: Học là để mà sửa tính vậy. Trông, nghe, nói, giáng-điệu, tư-tưởng, có sẵn cả trong tính. Học thì chính, không học thì tà » (Học-hạnh, I). Vậy có học thì những cái đã có sẵn đó thành ra hay, không học thì thành ra dở. Nhưng ta phải biết rằng học thế nào là hay và thế nào là dở: « Đại nhân chi học vị đạo, tiểu-nhân chi học vị lợi 大 人 之 學 爲 道,小 人 之 學 爲 利: Cái học của bậc đại nhân là vì đạo, cái học của bậc tiểu-nhân là vì lợi » (Học-hạnh, I). Học giả phải cần làm quân-tử, cho nên phải theo cái học của bậc đại-nhân, cốt thực-hành cái đạo, nghĩa là học được điều gì, thì phải làm điều ấy. Vậy nên Dương Hùng nói rằng: « Học, hành chi, thượng giã; ngôn chi, thứ giã; giáo nhân, hựu kỳ thứ giã. Hàm vô yên, vi chúng nhân 學 行 之,上 也言 之,次 也;教 人,又 其 次 也.咸 無 焉,爲 眾 人: Học mà làm được những điều mình học, là trên cả; nói những điều mình học là thứ; dạy người ta lại là thứ nữa. Ba điều ấy mà không có cả, là làm người