Trang:Nho giao 3.pdf/86

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

86
NHO-GIÁO


có thể làm điều phúc hay điều họa cho người được.

Sự sinh-hóa và vận-mệnh.— Đối với sự sinh-hóa trong vũ-trụ, thì Vương Sung cho là: « Thiên-địa hợp khí, vạn vật tự sinh, do phu phụ hợp khí, tử tự sinh hỹ 天 地 合 氣 萬 物 自 生,猶 夫 婦 合 氣,子 自 生 矣: Trời đất hợp khí, vạn vật tự sinh ra, như vợ chồng hợp khí, con tự sinh ra vậy » (Tự-nhiên, XVIII). Vạn vật bẩm-thụ cái nguyên-khí của trời đất mà sinh ra, cũng như con cá ở dưới nước, con côn-trùng ở trên mặt đất, đều tự-nhiên cả, chứ không phải tại có ý-chí của trời đất định sinh người hay sinh vạn vật.

Các vật sinh ra đều có cái hình tương đương để duy-trì cái khí của mình đã chịu. Cái hình lúc mới thành, đã định trước có cái vận-mệnh và cái tính-chất đặc-biệt. Cái khí, cái thể, cùng với cái hình-hài bao-bọc lẫn nhau, cho nên sự sống chết, thọ yểu, đều có kỳ tiết cả. Vương Sung nói rằng: « Cùng chịu cái nguyên-khí, thế mà hoặc làm người, hoặc làm cầm thú. Cùng làm người mà có người sang, người hèn; có người giàu, người nghèo. Giàu đến vạn ức, nghèo đến không có mà ăn; sang được phong hầu, hèn phải làm nô-bộc. Đó không phải là Trời có riêng