Trang:Nho giao 3.pdf/92

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

92
NHO-GIÁO


Công-kích sự sai lầm của thế-tục.— Vương Sung thấy bọn nho học đời Hán có nhiều người mê-tín và hay tôn cổ, làm ngại-trở cho sự tiến-bộ về học-thuật, cho nên ông công-kích những điều ấy rất kịch-liệt. Bao nhiêu những sự mê-hoặc mà người đời thường tin, là ông đem biện-luận một cách rất rõ-ràng ở những thiên Biến-hư, quyển IV; Dị-hư, Cảm hư, Phúc-hư, Họa-hư, Long-hư, Lôi-hư, quyển V; và Đạo-hư, quyển VI v. v. Ông nói rằng: « Sự mạc minh ư hữu hiệu, luận mạc định ư hữu chứng. Không ngôn hư ngữ, tuy đắc đạo tâm, nhân do bất tín 事 莫 明 於 有 效,論 莫 定 於 有 證.空 言 虛 語,雖 得 道 心,人 猶 不 信: Việc không gì rõ bằng có hiệu-nghiệm, luận không gì quyết-định bằng có chứng-cớ. Không ngôn hư ngữ tuy hợp với đạo tâm, nhưng người ta vẫn không tin » (Bạc-táng, XXIII). Có hiệu-chứng thì dễ khiến người ta tin, cho nên những kẻ biện-sĩ văn-nhân, khéo dùng hiệu-chứng làm cho người ta « kiệt tài dĩ sự thần, không gia dĩ tống chung 竭 財 以 事 神,空 家 以 送 終: hết của để thờ thần, sạch không nhà để đưa ma ». Sự học cần phải có hiệu-chứng, song nếu không cẩn-thận, mà dùng cái hiệu-chứng không chính-đáng, thì lại thành ra cái hại lớn vậy.