Trang:Nho giao Phu luc.pdf/71

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

73
PHỤ-LỤC


nào được người trong nước Vì về đường đạo-đức, thì sự giáo-hóa của thân mình, của một nhà, của một nước, bao giờ cũng lấy ba điều ấy làm cốt. Ở trong nhà biết hiếu với cha, tức là ở trong nước biết cách thờ quân-thượng; ở trong nhà biết đễ với anh, tức là ở trong nước biết cách thờ kẻ tôn-trưởng; ở trong nhà từ thiện với nhau, tức là ở trong nước biết cách sai khiến dân chúng. Sự giáo-hóa ở trong nhà mà nên, thì sự giáo-hóa trong nước cũng nên. Đã theo cái thuyết nhất thể, thì người một nhà và người một nước cũng phải theo một đạo giáo-hóa, chứ không ra ngoài cái đạo ấy được. Cái căn-bản lập giáo là cần phải biết cái mối đầu rồi suy rộng ra, thì đâu đâu cũng thế cả. Cho nên nói rằng: « Người quân-tử không ra khỏi nhà, mà nên sự giáo-hóa ở trong nước»; Cái nghĩa khúc ấy hiểu rõ rồi, nhưng người làm sách Đại-học lại dẫn thêm cái chứng ở thiên Khang-cáo trong kinh Thư và kết-luận một câu rằng: « Chưa có học nuôi con rồi sau mới gả chồng ». Ý nghĩa câu ấy ăn với câu chứng ở thiên Khang-cáo rằng: « Như nuôi con đỏ, lòng tinh-thành tìm đó, tuy không trúng nhưng cũng không sai mấy ». Lòng tinh-thành tìm đó là tìm cái thị-dục của đứa trẻ. Câu ấy