Trang:Nho giao Phu luc.pdf/79

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

81
PHỤ-LỤC


Sự giáo-hối có mấy lối: có lối giảng-diễn đủ mọi lẽ, học-giả nghe là hiểu ngay; có lối chỉ gợi ra cái cốt-yếu, để cho người ta phải nghĩ mà hiểu lấy. Mỗi người theo một lối, ai thích lối nào theo lối ấy, miễn là lối nào cũng cần có cái chủ-ý ám-hợp với đạo-lý thì thôi. Dẫu có muốn theo khoa-học nữa, thì khoa-học nào cũng chỉ cần có cái phương-pháp, chứ không phải bao giờ cũng chỉ theo một phương-pháp. Nay Phan tiên-sinh chỉ dùng một phương-pháp muốn điều gì đã nói cái lẽ đương-nhiên, là phải nói cái lẽ sở-dĩ-nhiên. và bắt bao nhiêu học thuyết cũng phải như thế cả thì thật là tiên-sinh có một cách hiểu sự học-vấn rất lạ, xưa nay chưa ai nghĩ đến! cứ như ý tôi thì câu Khổng-tử trả lời cho Diệp-công, tuy hơi khó một chút, nhưng có ý nghĩa ta nên biết lắm.

d) Đó là nói cái nghĩa rộng của khoa-học, còn đối với cái nghĩa hẹp của khoa-học thì Phan tiên-sinh nói rằng: « Còn mình chưa có khoa-học mà lại cần có thì thế nào cũng phải đeo đuổi theo mới đặng. Mình ưng đi xe hỏa cho mau, thắp đèn điện cho sáng v. v.» Nào tôi có bảo không nên theo khoa-học ở đâu, mà tiên-sinh phàn-nàn như thế. Tôi đã nói ở số 60: « Nay ta ở vào thời-đại có khoa-học và cần có khoa-học thì ta