3• Bảo-sinh Phật (Ratnasambhava), ở nam phương, tức là Phúc-đức trang-nghiêm-thánh thân.
4• Vô-lượng-thọ Phật (Amitiyus), có tên gọi là Vô-lượng-quang Phật (Amitâbha), ở tây phương, tức là Thụ-dụng trí-tuệ thân.
5• Bất-không-thành-tựu Phật (Amoghasidhi), ở bắc phương, tức là Tác-biến-hóa thân[1].
Năm vị Dhyani-Bouddha ấy là do tự tính luân thân của mình mà hóa ra năm vị Dhyani-Bodhisattva, là:
1• Phổ-hiền Bồ-tát (Samanbhadra Bodhisattva).
2• Kim-cương-thủ Bồ-tát (Vajrapâni Bodhisattva).
3• Bảo-thủ Bồ-tát (Ratnapâni Bodhisattva).
4• Quan-thế-âm Bồ-tát (Avalokites vara Bodhisattva).
5• Văn-thù Bồ-tát (Manjuçri Bodhisattva).
Những vị Dhyani-Bouddha và Dhyani-Bodhisattva ấy sau thành ra chư vị Phật và Bồ-tát trong thần-hoại, người ta tụng-niệm và thờ-cúng ở các chùa-chiền.
Sự thờ-cúng ấy, tùy từng tông, từng phái mà thêm bớt hai chuyên thờ một vài vị, như Chân-ngôn tông thì chuyên thờ đức Đại-nhật như-lai và Phổ-hiền Bồ-tát; Tịnh-thổ tông là một tông phổ-thông hơn cả thì thờ hết thảy chư Phật và chư Bồ-tát, nhất là thờ đức Vô-lượng thọ Phật, tức là đức A-di-đà Phật và đức Thích-ca mầu-ni Phật.
- ▲ Có sách nói rằng theo cái học bí truyền thì Đại-nhật như-lai biểu-thị Brahma, Bất-động như-lai biểu-thị Purusha (Dương), Vô-lượng thọ Phật biểu-thị Prakriti (Âm), Bảo-sinh Phật biểu-thị Thái-dương (Dương nhiều âm ít) và Bất-không-thành-tựu Phật biểu-thị Thái-âm (Âm nhiều dương ít).
