Trang:Phat giao triet hoc.pdf/146

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

Phàm cái chi không thuộc vào năm nhân kia, thì thuộc vào năng tác nhân.

Câu hữu nhân. — Vạn vật không có cái gì là đứng riêng một mình mà độc sanh, mà vật nầy cùng vật nọ cùng đứng chung nhau nương tựa. Chẳng những tiền nhân hậu quả kế tiếp nhau mà sanh trong thời gian, mà lại còn đồng thời nhân và quả trông ngóng đợi chờ nhau ở trong không gian, Bao nhiêu những cái nhân như thế gọi bằng câu hữu nhân.

Câu hữu nhân lại chia ra hai thứ. Một thứ là « hộ vi quả » câu hữu nhân. — Thuộc về loại nầy phải có hai vật trở lên, mà hai những vật đó cùng làm nhân làm quả với nhau. Còn thứ nhì là « đồng nhứt quả » câu hữu nhân. Thuộc về loại nầy phải có hai vật trở lên, cùng hiệp lực nhau làm thành một quả chung.

Đồng loại nhân. — Đồng một vật mà mới cũ đổi thay, sống chết giao thê, mà hiện tượng trước làm nhân cho hiện tượng sau.

144