Trang:Phe binh Nho giao Tran Trong Kim.pdf/58

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
56
PHE BINH NHO GIAO

tác-giả nói đây, thì rõ ràng là một vật có hình, có tượng, tuy chưa ai được trông thấy. Vì nó có những đức-tính « hôn mông mờ-mịt » « quang-minh linh-diệu » « hỗn-mang mờ-mịt » và rất « linh diệu » « rất cường-kiện ». Hơn nữa, tự nó lại còn biết muốn — muốn sinh hóa — có thể động tĩnhcó thể sinh-hóa được nữa.

Vậy thì lý vô-cực và lý Thái-cực là ông ngáo ọp hay con ma khôn?

Tôi không cấm Thái-cực và Vô-cực không được có những đức-tính ấy, vì nó là vật do sự tưởng-tượng mà ra, người ta muốn cho nó là trời đất gì mà chẳng được! Y tôi chỉ cần nói rằng: Với những đức-tính tác-giả đã tả ra kia, nó không xứng đáng được gọi là lý hay lẽ. Gọi nó là lý hay lẽ, ấy là trái với khoa học. Lý đâu lại có thứ lý biết muốn có thể sinh-hóa và có thể tự-động, tự tĩnh, có thể khiến cho người ta trông thấy như loài sinh-vật vậy?

Trong bài «Ngã đích tín-nguỡng» của Ngô trĩ-Huy cũng có nói đến những tiếng Thái-cực, Vô-cực, ông ta gọi nó là «khối» và «thể», như thế có lẽ thông hơn.