Trang:Tan Da tung van.pdf/9

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
TẢN-ĐÀ TÙNG-VĂN

Ở đời thế nào là phải

Hòn đá tảng nặng hơn cái lông chim, cột giây điện cao hơn cây cỏ may, nước hồ Tây nhiều hơn trong lọ nhật-nguyệt-thủy, như thế thời thực dễ đoán-định. Người ta ở đời, nói một nhời, làm một việc, muốn đoán-định thế nào là phải, nghĩ mà khó thay! Các vật có hình chất ở trong thế-gian, đã có những phép cân, đo, lường có hình của thế-gian để xem biết nặng nhẹ, giài ngắn, cáo thấp, nhiều ít; các vật không có hình chất ở trong thế-gian, muốn xem biết thế nào là phải, thế nào là không phải, cũng phải đợi thế-gian có phép cân, đo, lường vô hình. Hiện nay thế-gian chưa có phép cân, đo, lường vô hình thời người ta ở đời, nói một nhời, làm một việc, thế nào là phải, muốn đoán-định nghĩ mà khó thay! Ý bởi thế cho nên từ xưa đến nay, những ý-tưởng cùng sự-công của người đời, phải hay không, thường không có định-luận. Trong thế-gian thường có một hạng người không cần thế nào là phải, lại thường có một hạng người trái cưỡng lấy làm phải, lại thường cũng có một hạng người thế nào cũng là phải, ba hạng người ấy, không thể lấy cái phải mà nói; nói những người thật yêu quí cái phải, nhiệt-tâm cầu lấy phải, mà thế nào cho là phải, thực khó. Ở đời quả không có thế-nào là phải thời thế-