vẫn sung-sướng và có thể-diện lắm, nước mình tưởng hãy nên làm cách này, là phải có một sở Lao-động (Bureau du travail), kiểm xát xem các ông cố-chủ trả lương thợ ra làm sao, buộc họ tùy số nhập-khoản của mình mà phát hoặc tăng lương thợ lên cho khá, đại-khái như thế cũng trừ bớt được cái lòng tham của họ đi, ấy tức là giải-quyết được vấn-đề tiền lương vậy.
Bấy giờ lương bổng khá, tất họ yên ủi mà làm việc, xem họ làm việc có giỏi hay không?
⁂
Nước mình có nhiều thung lũng ở giữa mà rừng núi bao chung quanh, nên khí giời không được trong sạch, lại thêm lá rụng cây khô, nước chẳng được trong sạch. đồng không cỏ rậm, ruồi muỗi và trùng độc sinh ra nhiều, những người đến ở những chỗ ấy, nếu không biết phép vệ-sinh cho khéo, thì chẳng chết là may, tránh sao cho khỏi ốm đau được. Đem những nhân-công đến đó, ví không có cách gì giữ gìn sinh-mệnh cho họ, để họ nay đau mai ốm vàng vọt cả người, thì ai chả sợ, chứ tự nhân-công mình có sợ gì chỗ nước độc đâu! Nếu sợ sao mỗi lần mộ người, vẫn thấy họ ứng mộ mà đi đông thế? Vì đó, làm sao bênh vực nhân-quyền và sinh-mệnh cho họ, là một việc rất cần vậy.
Tình-hình sinh-hoạt của bọn nhân-công ở mạn ngược ngoài ta ra thế nào, tác-giả chưa được rõ, chứ cái tình-hình sinh-hoạt của nhân-công ta vào Nam-kỳ, tác-giả đã thấy đã nghe, thì thật có nhiều chỗ đáng phàn nàn thương sót cho họ lắm, vì nhân-quyền và sinh-mệnh của họ bị coi rẻ rúng quá sức. Đối về việc mộ phu, Chính-phủ thật đã có đặt thể-lệ và điều-luật rất là chu đáo nghiêm nhặt lắm, nào là nhà cửa cho phu ở phải cho sạch sẽ cao ráo, mà phải lợp ngói, nào là giờ làm giờ ăn phải cho có chừng độ. nào là khi ốm đau thì phu phải được nghỉ và thuốc men tử tế v...v... lại thường phái ông Giám-đốc đi khám xét luôn, cái nguyên-lý thật là hay lắm, nhưng thử hỏi các ông chủ mướn phu, có tuân theo đúng như thể-lệ của Chính-phủ đã định ra không? Vả lại khi mộ phu đi, mấy ông cố-chủ cũng
