lớn, thường khi ông chủ đóng cửa xưởng, mà bọn thợ đến nỗi mất việc làm, chứng cớ rành rành, là nước Nga gây lên cái chính-sách lao-nông, mà trong nước tan tành ra đó, chỉ nay mai tất ta thấy nước ấy phải quay về chế-độ thường, nghĩa là nhân công phải đi đôi với tư-bản Như thế thì đủ hiểu rằng tư-bản với nhân-công, không thể bỏ nhau mà làm nên việc được. Nước ta, Nam-kỳ sẵn của mà làm việc thiếu người, Trung, Bắc-kỳ sẵn người mà làm việc thiếu vốn, bấy lâu nay lìa rẽ với nhau, cho nên chưa thấy kinh-doanh được việc gì to tát cả, vậy nay di dân vào Nam-kỳ, tức là cách kết hợp nhân-công và tư-bản vậy. Vả chăng ta cũng nên biết rằng: muốn đạt được bao nhiêu cái hy-vọng lớn lao ta[đính chính 1] sau này, thì phải lấy đất Nam kỳ làm trường hành-động mới được.
Hai là liên-lạc được mấy xứ. Nói đến tiếng liên-lạc cũng là việc cực chẳng đã, vì nước mình suốt từ Bắc đến Nam, sinh cũng một nòi, nói cùng một tiếng, theo cùng một văn-hóa, giữ cùng một tính tình, li-gián từ đâu mà ngày nay phải nói đến chuyện liên-lạc? Duy gần đây, vì sự ngẫu-nhiên của lịch-sử, mà mỗi xứ phục theo dưới một chính-thể riêng, cho nên sự trao đổi tình ý với nhau, không khỏi có chỗ ngăn trở, đến nỗi tưởng lầm rằng: không phải cùng nhau một lịch-sử chung, một nguồn gốc chung, một tiếng nói chung, một lễ-nghĩa chung, thành ra gặp nhau — tiếc thay sự gặp nhau này lại rất hiếm-hoi, vì chẳng có dịp — thì chẳng thấy đầm thấm gì, như thế còn nói đến sự đồng lao cộng tác với nhau làm sao được. Phận-sự làm dân một nước, không cho ta ghẻ lạnh ghen ghét nhau như thế, mà khiến phải thân yêu nhau, giúp đỡ nhau, cùng làm việc với nhau, thì mới sinh-tồn nổi ở đời khó khăn này, vậy một điều cần, là làm sao cho người Nam Bắc được xúc tiếp với nhau luôn, để hiểu tính-cách tâm-lý của nhau mới được. Mà muốn xúc-tiếp với nhau luôn, nếu trông ở người Nam ra Bắc thì không ăn thua, vì người Nam có ra đây, không phải là ra để làm việc công-nghệ buôn bán, mà chỉ ra đi học và làm ở các công-sở, số người đã ít mà chỉ ở những nơi
