Trang:The luc khach tru va van de di dan vao Nam ky.pdf/15

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 15 —

grégation), do những tay buôn bán giầu có ra làm, và phải có quan ta ưng-chuẩn cho mới được.

Bang-trưởng tức là người đứng liên lạc người trong bang và các quan ta, công-việc cũng y như viên lý-trưởng mình, nghĩa là có quyền thu thuế để nộp quan và xử đoán những việc lặt vặt xẩy ra trong bọn họ với nhau.

Thuế thì cứ mỗi năm đến tháng mười thu, chia làm ba hạng

1° Người ngoài 60 tuổi thì được miễn thuế;

2° Những người chưa đến 60 tuổi, làm ăn khá, có thể đóng thuế được, thì để vào hạng « hữu vật-lực » (有 物 力).

3° Những người chưa có địa-vị gì chắc chắn, thì chỉ phải nộp có một nửa thuế, gọi là hạng « vô vật-lực » (無 物 力).

Những người Tầu sang ở nước ta chưa được ba năm, thì đều để vào hạng « vô vật-lực » này, ấy là một cái chính-sách hay của vua ta, để chiêu mộ người Tầu sang khai-khẩn, vì bấy giờ ta còn cần nhiều nhân-công lắm.

Theo lệ định năm Gia-Long thứ 13 (năm 1814) thì bổ thuế mỗi người Hoa-kiều phải đóng 2 cây vải hay là sắt, đánh giá 60 quan tiền, nhưng năm Minh-Mệnh thứ hai, đổi lại, bắt hạng « hữu vật-lực » đóng mỗi năm 2 nén bạc, hạng « vô vật-lực » một nén.

Hễ người Tầu phạm tội, thì cũng bị xử theo luật như người mình. Niên-hiệu Tự-Đức thứ 13 (năm 1838) đã định ra luật riêng để xử người khách. Tội nặng nhất thì bắt đi sung quân hay là đi đày. Mỗi lần bị tội đã mãn rồi, thì bị thích chữ vào mặt mà đuổi về Tầu. Nếu người nào phải đuổi rồi, mà lại lần sang nữa, quan bắt được thì lại phải đi sung quân hay là đi đày trọn đời. Những người nào phạm tội trộm cắp, giết người, bán thuốc phiện hay là phạm các tội ác khác, mà tỏ ý mình ăn năn thật, thì chỉ phải tội đi « thú » (戍, quân lính có tội, phải đem đi đến những chỗ rừng rậm đất hoang, để mở mang ra, thì gọi là đi thú), đến đấy được cấp cho đất khai-khẩn mà làm ăn, không thì bắt nhập tịch Minh-hương, giao cho người làng quản-thúc.

Thế nào gọi là Minh-hương?