mấy trăm người. Khách Triều-châu nấu nướng đồ ăn rất khéo cho nên cái nghề làm tiệm « cao-lâu » của họ cũng phát đạt lắm.
Trong Nam-kỳ, người Triều-châu ở các tỉnh Cần-Thơ. Sóc-Trăng, Trà-Vinh, Rạch-giá, Bắc-Liêu đông, và cũng có cày cấy ít nhiều. Hai tỉnh Bắc-Liêu và Rạch-giá có tới 13.865 người Minh-hương, toàn là con cháu người Triều-châu vậy.
Đến bang Hà-Cá, thì chỉ có độ 1 vạn rưỡi hay 2 vạn người là cùng, toàn là dân Tầu ở phía đông bắc tỉnh Quảng-đông. Họ cũng có nhiều nhà buôn ở Sài-gon và Cholon, song cũng tầm-thường không đáng kể gì. Trong bang này, ta cũng thấy có một đôi người làm nghề thầu khoán, và có một vài chiếc tầu thủy chạy nữa. Người Hà-cá chuyên làm những nghề thợ rèn, thợ đá, làm máy, đóng giầy khách và làm bánh, những tiệm bán chè Tầu, và những hàng bán rau cỏ, thì cũng phần đông là người Hà-cá hết cả.
Sau hết đến bang Hải-Nam, là những người Tầu ở cù-lao Hải-Nam gần vũng bể Bắc-kỳ ta. Bang này ít người nhất, chỉ có chừng ngót một vạn người, mà buôn bán ở Sài-gon và Cho-lon rất ít; phần đông người họ làm nghề đánh cá, và làm thuê trong những trại giồng hồ-tiêu ở mạn Hà-Tiên và Phú-quốc cả. Còn những người ở châu-thành Sài-gon và Cholon thì thường làm bồi cho các nhà tây, hay là nấu bếp cho các nhà hàng cơm, để kiếm ăn soàng soàng mà thôi.
Đại-khái nghề nghiệp của năm bang Hoa-kiều ở trong Nam-kỳ như thế.
Ta vẫn chịu Hoa-kiều ăn ở với nhau, rất là thân-ái liên-lạc, cái nghĩa đoàn-thể của họ rõ rệt lắm, sự đó tuy cũng có bởi sẵn tính tự-nhiên, và trong chỗ trường-hợp, có lợi hại quan-hệ đến nhau, cho nên không thế không được, nhưng cũng do cái chế-độ lập ra bang, khiến cho họ dễ cố-kết với nhau, mà Chính-phủ cũng dễ sai khiến vậy.
Bang, vì tổ-chức lên có nhiều cơ-quan ở trong, cho nên có lợi cho Hoa-kiều được nhiều mặt lắm: vừa là gia-đình, vừa là hương-tộc, vừa là hội liên-hiệp, vừa là phòng thương-mại,
