khách, may ai bợ được chú tài hay chủ hiệu giầu có phong lưu, đẻ con « ả-beng » ra, thì là « các chú », sau này lớn, mấy chục bạc, các chú cũng nộp thuế cho nó được, lại còn có thể đem nó về bên Tầu nữa, còn những người nào lấy phải các chú nghèo nàn khổ sở, thì con đẻ ra mới chịu vào tịch Minh-hương, chịu khó làm « ố-nàm » vậy, nhưng được điều phải đóng thuế nhẹ thôi. Xem cái hiện-trạng ngày nay, thì phần như ở trên nhiều, mà phần như ở dưới ít, vì các chú lấy sự cho con vào tịch Minh-hương, là nhục cho mình, là một sự bất đắc dĩ lắm, như thế thành ra các chú sang bên này, vơ vét tiền của của ta chẳng nói làm gì, lại còn lợi-dụng đàn bà ta để lấy con, đến khi nặng túi bố giắt con về, để người mẹ bơ vơ ở bên này, đàn bà lấy khách ở nước mình, gặp nhiều cảnh đáng thương, ta đã từng thấy lắm, vậy thì chẳng phải các chú khôn mà ta dại, các chú lợi mà ta thiệt lắm ư?
Trong Nam-kỳ đông người Tầu như thế, trừ ra mấy người giầu có mới đề huề vợ con ở Tầu sang, còn thì toàn hạng giai trẻ sang làm ăn rồi mới lấy vợ bên này, cho nên chị em trong Nam-kỳ ta lấy khách nhiều lắm, thế mà kể đến người Minh-hương rất ít, tổng số chỉ độ 5 vạn người, mà số 5 vạn ấy, phần nhiều là cha truyền con nối, là người Minh-hương từ những đời nào, chớ không phải là mới đây mà được như thế, bây giờ thì ả-beng phần rất đông theo quốc-tịch của bố cả, trong hơn 20 vạn Hoa-kiều, ta nên nhận biết rằng có đến 5, 6 vạn ả-beng như thế vậy. Nếu 5, 6 vạn ấy bắt phải là Annam, thì ấy là cái lợi lấy khách của ta, nhưng 5, 6 vạn ấy vẫn là người Tầu, thì lâu dần các chú cũng về Tầu hết, ta lấy khách chỉ là « đẻ con thuê » hay sao?
Bởi vậy, có người bàn rằng: « Nhà nước lại nên thi-hành cái chế-độ Minh-hương của nước Annam ngày trước, bắt rằng: những đứa con đẻ ra do bố khách mẹ Annam, thì không được nhận là quốc-tịch mình mà đem về Tầu, tất phải nuôi theo
