nên nghe[đính chính 1] buôn bán thóc gạo trong Nam-kỳ, đều ở tay họ lũng-đoạn hết, có thể nói được rằng các nhà nông-gia ta chỉ cậm cụi cày cấy, đến khi có lúa gạo thành kho đụn, thì ở tay mấy chú Hoa-Kiều giữ mà phân-phát ra, nói tóm lại là các chú làm ông chủ-nhân và lúa gạo Nam-kỳ, mà Chợ-Lớn là một kho chứa. Năm có phong-chào tẩy chay, Khách-trú ở các tỉnh đã phải lục-tục chạy về Chợ-Lớn là kinh-đô của họ, mà dám nói rằng: cho người Annam vây bọc Chợ-Lớn mấy năm, Khách-trú cũng chẳng chết đói; xem thế thì cái nghề buôn bán thóc gạo của họ to tát biết chừng nào!
Vốn buôn thóc gạo của họ to lắm. Nhà máy nào và nhà buôn gạo nào cũng có vốn từ vài ba mươi vạn trở lên cho đến hàng triệu cả. Ngày đầu năm kia (1922), họ có một hiệu Nghĩa-xương-Thành, (義 昌 成) là nhà buôn gạo to nhất, lỗ vốn mất 10 triệu, xem cái lỗ vốn của họ như thế, thì tức khắc biết trong cái nghề này, ta làm gì mà địch lại được. Nhà máy gạo của ta có ăn thua gì! Hội Nông-Nghiệp Tương-Tế đã có công-hiệu gì không?
Sau cuộc buôn bán thóc gạo, đến cuộc buôn tơ lụa, buôn vải sợi, buôn tạp hóa v... v... nói tóm lại, công-cuộc buôn bán của họ, cái gì cũng có vẻ thịnh-vượng phát đạt hết cả.
Ta nên biết rằng cái nghề buôn bán của người Hoa-kiều thật là đủ điều, không những là giỏi giang, khôn ngoan, sành sỏi, riết róng, mà lại có nhiều cách quỷ quái nữa. Họ buôn bán với ta đã lâu đời, cũng có điều thật thà lắm, chẳng thế sao kết được lòng tin của ta, hễ cái gì mua của các chú mới được của tốt của thật, nhưng cũng bởi thừa cái lòng quá tin của ta, họ mới sinh ra bụng quỷ quái, mà ta không biết vậy. Thôi thì cách bán hàng điêu chác của họ thiếu gì: thùng dầu tây cũng chọc thủng lỗ kim, để rút ra được vài gáo, thóc gạo, sợi vải cũng rấp nước đi, để cho được nặng cân, vải bán cũng đánh tráo thước ngắn thước dài, đồ-tơ lụa cũng lộn sòng thứ tốt thứ xấu, gặp người nhà quê thì tha hồ nói thách, phải kẻ mua hớ, thì mặc sức đánh lừa, nói tóm lại sự buôn bán dan tham của phần nhiều người Tầu, thì người ngoại-quốc đã kêu ca, lựa chi ở ta đây là xứ, trong việc buôn bán hãy còn đần, họ càng sinh được cái lòng ấy lắm.
