Trang:The luc khach tru va van de di dan vao Nam ky.pdf/45

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 45 —

nhưng không được, thì lại phải để cho họ làm[1]; Chính-phủ lại cho họ cả quyền đứng chủ bán rượu, thứ nhất là ở trong Nam-kỳ[2]. Khi các công-sở có cho thầu hay là đấu giá làm công việc gì, thì Chính-phủ cũng hay điều đình với các chú[3]; các nhà thương-mại Thiên-triều lại cử đại-biểu ra ngồi ở trong các phòng Thương-mại, ngay bên cạnh người Pháp. Nghị-định ngày 5 Décembre 1892, Chính-phủ đã định thể-lệ buôn bán cho những người ngoại-quốc châu Á ở đây phải theo, song mãi chẳng thấy thi-hành, mà tự Chính-phủ đặt ra, nhưng bây giờ lại làm lơ không biết đến.[4] Thành thế ra người Hoa-kiều buôn bán vẫn giữ một lối riêng. Mỗi một hiệu buôn, vô số là kẻ hùn phần. song không biết những người hùn phần ấy là ai, công ty thì lấy tên hoặc là «Vĩnh Phúc« hoặc là » Đốc tín » hoặc là «Chí Thành». Công việc buôn bán mà xem chừng khá. thì ta thấy nhiều ông kinh-lý lên nối nhau: mỗi người làm thì ai cũng biết, và lấy tên hiệu để có quyền bầu cử. Công-việc buôn bán thua lỗ không ra gì, thì ông «Đốc tín» đóng ngay cửa hiệu lại, nhảy xuống tầu thót về Hương-Cảng hay là sang Tân Gia Pha, mặc kệ những người chủ nợ ở lại đó, không thiết gì. Bấy giờ luật-pháp chỉ có tuyên-án báo cùng là hết cách; các ông trái-chủ cũng chỉ đến theo luật mà giải tán cái hội ấy đi. trừ tiền phí-tổn tòa án đi rồi

  1. ▲ — Muối bây giờ, cũng như thuốc phiện, và rượu, độc-quyền về tay Chính-phủ, nhưng mà đến việc trưng ruộng muối, thì vẫn Hoa-kiều có nhiều, thứ nhất là trong Nam-Kỳ, thế thì chẳng chiếm được độc-quyền đó, nhưng mà vẫn có lợi to.
  2. ▲ — Trong Nam-kỳ. Hoa-kiều có quyền nấu rượu thật, hiện ở Thủ-Đức cách Saigon 14 kilômêt, họ có mấy nhà máy cất rượu.
  3. ▲ — Cái chức thầu khoán trong Nam-Kỳ, hầu hết là Hoa-Kiều làm cả.
  4. ▲ — Cái thể-lệ ấy đã thi-hành mấy năm nay rồi, nghĩa là đã bắt những Hoa-thương ở đây, nhất thiết sổ sách giấy má, lập hội kết xã, về việc buôn bán đều phải theo luật thương-mại của Pháp, các chú cũng tuân theo, nhưng chỉ có hình-thức đấy thôi, chứ cái tình hình bề trong, bây giờ cũng thấy nghiệm như những lời mà người viết bài ấy đã nói tiếp sau đó.
Lấy từ “https://vi.wikisource.org/w/index.php?title=Trang:The_luc_khach_tru_va_van_de_di_dan_vao_Nam_ky.pdf/45&oldid=124312”