Trang:The luc khach tru va van de di dan vao Nam ky.pdf/54

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 54 —

VI

Việc giáo-dục. — Việc truyền-bá tư-tưởng. — Việc từ-thiện. — Việc Y-tế.

Hoa-Kiều đến ở một chỗ nào, chẳng những đã không muốn đồng-hóa với chỗ ấy, mà lại muốn lập chỗ ấy thành nơi «đệ nhị cố-hương» 第 二 故 鄉, quê quán thứ hai) của mình, cho nên mọi công-cuộc có quan-hệ đến đoàn-thể, đến thế-lực, đến tương-lai của họ, như những việc giáo-dục, việc từ-thiện, việc y-tế, cho đến việc truyền-bá tư tưởng bằng báo và sách, họ đều gây dựng lên và đâu có trật tự ra đấy cả.

Họ vào ở đất Nam-kỳ ta cũng vậy, trong khi đã làm vững chãi được cái thế-lực của họ trong trường kinh-tế rồi, thì họ chăm lo xếp đặt ngay các việc kia, biết rằng có quan-hệ đến vòng sinh-hoạt của họ ở đây, và cuộc tương-lai của họ về sau nữa.

Về việc giáo-dục, họ càng lưu tâm, nhân vì họ sang doanh-nghiệp bên này, có kẻ đem cả vợ con sang, có kẻ lấy người mình sinh ra con cái, muốn cho những đàn con ấy, biết đến tổ-quốc, và không quên được cái bản sắc của mình, nghĩa là không muốn để cho con cái mình đồng hóa với người bản-xứ, cho nên việc giáo-dục thì họ tự biện lấy, theo cái mực thước của mình, các nhà hào thương, bỏ tiền ra quyên vào việc giáo-dục nhiều lắm, ấy cũng nhờ thế mà có trường tư-lập và công-lập rất nhiều, con cháu của họ không có cái lo nhà trường chật bàn ghế, ta đừng có tưởng người Tầu sang đây, không trọng học thuật mà nhầm.

Kể các trường tư của họ lập ra ở hai thành-phố Saigon và Chợ-Lớn cùng là ở Lục tỉnh, để dạy hoặc Hán-văn hoặc Pháp-văn, thì nhan nhản không biết đâu mà đếm. Còn như các nhà trường công-lập, nghĩa là những nhà trường mà Hoa-Kiều bỏ tiền ra lập chung với nhau, thì một góc thành-phố Chợ Lớn, trường tiểu-học đã thấy có nhiều, mà có hai trường này là to nhất: một là trường «Huệ thành trung-học » 𥛸 城 中 學. học sinh phỏng 200 người, toàn là 17, 18 tuổi trở xuống; trông cách thức xếp đặt thì biết rằng kinh-phí cũng nhiều, vì nhà trường to tát lắm, có nhà ngủ, phòng học, phòng tắm, sân chơi, lại có