Trang:The luc khach tru va van de di dan vao Nam ky.pdf/99

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 99 —

trong nước thừa thãi nhân-công, dùng người chỉ chực mất ít tiền mà được công-việc nhiều, lương mấy năm chẳng tăng, sai một tí là phạt, mình thì dầy lên tiền, xéo lên bạc, vơ vét mãi vào, mà chẳng tưởng chi đến, lũ lem đầu tối mặt kia chúng nó đã có công khai-quật những của ấy lên cho mình, lại hình như có ý dọa rằng: «Lương đấy! Chúng mày đã làm việc cho ông, thì phải quên cả vợ con cùng là tính mạnh đi mà làm, hễ nghỉ, ông phạt, sai, ông đánh, hễ vòi vĩnh lương bổng nhiều ít, thì ông.... bỏ tù! » Bọn thợ cắm đầu làm trâu ngựa cho ông mãi, cày một thửa ruộng rộng hay hẹp, chạy một quãng đường xa hay gần, về cũng chỉ gặm bó cỏ mà thôi.

Mấy ông cố chủ, hầu như chỉ bắt nạt người ta mà dùng, không biết lượng tình xét việc cho ai cả, một ông như thế, mười ông như thế, trăm nghìn ông đều như thế, thành ra cứ lấy làm tỉ-lệ với nhau, cái tỉ-lệ ấy chỉ là tiền công ít mà việc làm nhiều. Có pháp-luật nào định rằng: tiền công ít mà làm việc nhiều không? Chắc không! Nhưng mà những chỗ đó thì có khi pháp-luật không biết đến, một là tại ông cố-chủ tìm cách bưng bịt, hai là tại bọn lao-động không biết thân-mình, nhân thế mà bọn tư-bản mới cưỡi được lên đầu bọn lao-động mà đếm tiền vậy. Bọn này, bao giờ người cũng đông, sức cũng mạnh, bị đè nén mãi, chưa chắc đã không có một ngày bật lên, theo luồng với cái phong-chào công-đảng ở thế-giới, mà thành ra quá-khích gì đó, thì cái vạ ấy ở nước ta càng thảm-liệt vô cùng, lưu-huyết vô cùng. Không may sau này mà ta vướng phải cái vạ ấy, thì là tội ở mấy ông cố-chủ, chớ không còn ai vào đó nữa.

Thế thì bây giờ làm nghiêng đổ mấy ông tư-bản để bênh-vực bọn thợ hay sao? Chớ có làm như thế, chỉ nên tính với các ông ấy về khoản tiền lương mà thôi.

Đời bây giờ, công việc nặng, ăn tiêu đắt đỏ thế nào, ai cũng biết rồi, vậy thì không kể là công-việc gì, không kể làm công-việc ấy là đàn bà hay đàn ông, quyết không thể nhận cho mấy ông cố-chủ thuê người ta lương tháng (không có cơm nuôi và