Trang:Tran ai tri ky.pdf/11

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
10
truyện thế-gian

khuyên về đường danh thời bảo nên mua lấy phẩm-hàm. Có người khuyên về công-ích thời bảo nên mở một trường học, đón thầy dạy cho những trẻ con ở phố học. Những người có lòng tốt mà đến khuyên bảo như thế, chủ-nhân đều lấy làm phải mà đều có nhời từ-tạ, lại đều có khoản-đãi mỗi người một món tiền ít nhiều gọi là. Bởi thế cho nên những người đến khuyên cũng mỗi ngày mỗi nhiều. Ấy là những người có bụng tốt mà túng-kiết. Lại những người giầu có sang-trọng thời có người đến rủ bỏ chung vốn để thầu-khoán; có người đến rủ bỏ chung vốn để mở hiệu; có người đến rủ bỏ chung vốn để chưng rượu; cũng có người lập hội công-ích mà đến rủ vào nhiều cổ-phần. Chủ-nhân cũng đều lấy làm phải mà đều có nhời từ-tạ cả. Lạ thay! người ta ở trong đời, cảm-tình của người đời đối với mình, thường có hai hạng: có người yêu, cũng có người ghét; vậy mà sao có người như ông chủ-nhân cái nhà đó, người đời thiện-cảm đến như thế ru? Danh-thiếp thỉnh-thiếp của những người khác gửi lại cho chủ-nhân, bỏ đầy chật một cái ngăn tủ mà tự chủ-nhân thời không từng có in một tập danh-thiếp nào; trong nhà chủ-nhân không mấy khi không có khách ăn tiệc uống rượu mà tự chủ-nhân không từng có đi ăn tiệc uống rượu của ai mời khi nào. Lạ thay! người ta ở trong đời phải có thù ứng, nhất vãng nhất lai; vậy mà sao có người như ông chủ-nhân cái nhà đó, vụng cách giao-tiếp đến như thế ru? Nhà người ta thường có khi vợ ghen chồng, chồng giận vợ, quát mắng đầy-tớ, chửi đánh om-sòm; trong nhà chủ-nhân đó thời xuân-phong hòa-khí xuốt quanh năm. Lạ thay! người ta ở trong đời, sự bất-như-ý mười phần thuờng có đến tám chín; vậy mà sao có người như ông chủ-nhân cái nhà đó, thật được vạn sự như ý đến như thế ru? Cùng là cái hoa mà cái hoa ở trong vườn nhà ấy như tươi hơn; cùng là cái đồng-hồ mà cái đồng-hồ ở trong nhà ấy như nhàn hơn. Tự người ngoài mà nghĩ về cái nhà đó, chỉ như con tạo-hóa đã bầy ra cái bể khổ thời trong cái bể khổ cũng phải có một cái cù-lao cực-lạc; nghĩ về hai vợ chồng ông chủ-nhân cái nhà đó, chỉ như có đút-lót riêng gì với tạo-hóa mà chiếm được nhiều những cái sướng về phần của kẻ khác