Bước tới nội dung

Trang:Viet Han van khao.pdf/132

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này cần phải được hiệu đính.
— 120 —

kinh Thi lại kể nhiều những tên cây cối cầm thú, cho nên xem đó lại biết được nhiều tên riêng của các giống động-thực. Vậy thì học kinh Thi có nhiều điều ích-lợi cho người ta lắm.

Kinh Lễ. — Lễ có 3 thể là Chu-lễ, Nghi-lễ và Lễ-ký. Chu-lễ, Nghi-lễ là của ông Chu-công soạn ra, toàn là điểm-chương chế-độ trị thiên-hạ; Lễ-ký thì là của Hán-nho nhặt nhạnh những lễ phép trong đời Ngu, Hạ, Thương, Chu và những nhời của thánh-hiền, mà tập lại thành bộ sách. Lễ tuy có 3 thể, mà nay liệt vào ngũ-kinh thì chỉ có Lễ-ký mà thôi.

Trong Lễ-ký chép đủ các lễ phép cư-xử ở trong nhà, cho chí ra đến làng-mạc, ra đến triều-đình, các lễ quan, hôn, tang, tế, các phép đầu hồ, phép bắn, phép hương-ẩm, phép học v. v.

Trong một bộ sách cả thẩy có 49 thiên, trừ ra hai thiên Đại-học, Trung-dung toàn là những nhời uyên-thúy thâm-trầm của thánh-hiền, thì đã trích ra mà liệt vào tứ-truyện cả rồi, còn 47 thiên nữa, cũng lắm nhời cách-ngôn của thánh-môn truyền lại. Nay xem như mấy câu trong thiên Nhạc-ký nói rằng: « Thiên cao địa hạ, vạn vật tán thù, nhi lễ chế hành hĩ; lưu nhi bất tức, hợp đồng nhi hóa, nhi nhạc hưng yên ». Nghĩa là giời cao đất thấp, muôn vật tản nát đều khác nhau, đó là cái thứ-bực tự-nhiên của giời đất, vì thế mà thánh-nhân đặt ra lễ. Nguyên-khí giời đất chu-lưu cả vũ trụ không lúc nào dừng; rồi hòa hợp với nhau mà đều hỗn hóa, đó là cái hòa vui tự-nhiên của giời đất, vì thế mà thánh-nhân đặt ra nhạc. Hai câu đó luận đến nguyên lý của lễ nhạc rất cao, vị tất Hán-nho đã nói được như thế.

Trong kinh Lễ lại có nhiều nghĩa lý hay hơn nữa Ông Trình-tử, có nói rằng: « Lễ-ký tuy có lẫn các nhời của bọn nho nhà Hán, song tựu-trung cũng có nhiều điều truyền được ý thừa của thánh-môn, và có lắm điều cách-ngôn, như các thiên Nhạc-ký, Học-ký, không còn điều gì nghi được nữa; như những thiên Đàn-cung, Biểu-ký, Phường-ký, cũng lắm câu chí lý, song phải biết