CHƯƠNG II
NAM TRIỀU, BẮC-TRIỀU
(1527 — 1592)
1. Chính-trị nhà Mạc. — 2. Việc nhà Mạc giao-thiệp với nhà Minh. — 3. Họ Nguyễn khởi nghĩa giúp nhà Lê. — 4. Quyền về họ Trịnh. — 5. Trịnh-Tùng thống lĩnh binh quyền. — 6. Khôi-phục thành Thăng-long. — 7. Nhà Mạc mất ngôi. — 8. Việc nhà Hậu-Lê giao-thiệp với nhà Minh. — 9. Con-cháu nhà Mạc ở Cao-bằng.
1. Chính-trị nhà Mạc. — Năm đinh-hợi 1527 Mạc-đăng-Dung cướp ngôi nhà Lê lên làm vua, đặt niên-hiệu là Minh đức.
Nhà Mạc tuy đã làm vua, nhưng còn sợ lòng người nhớ nhà Lê, cho nên công việc gì cũng theo phép nhà Lê cả, rồi lại tặng phong cho những người vị nhà Lê mà tuẫn tiết, và lục dụng những con cháu các quan cựu thần, phong cho quan tước để dụ về với mình. Nhưng mà kẻ thì trốn tránh vào ở chỗ sơn lâm, kẻ thì đi ra ngoại quốc, kẻ thì đổi họ tên, không mấy người chịu phục. Lại có kẻ tức giận vì họ Mạc làm điều gian ác, tụ họp những người nghĩa khí nổi lên đánh phá, như Lê công Uyên 黎 公 淵, Nguyễn-Ngã 阮 我, Nguyễn-thọ-Trường 阮 壽 長 khởi nghĩa ở đất Thanh-hóa, nhưng vì thế lực không đủ, cho nên phải thua. Sau lại có Lê-Ý 黎 意 nổi lên đánh họ Mạc ở đất Mã-giang, mấy phen đã được thắng trận, nhưng cũng vì khinh địch cho nên đến nỗi phải bắt.
Mạc Đăng-Dung bắt-chước lối nhà Trần làm vua được ba năm thì nhường ngôi cho con là Mạc Đăng-Doanh 莫 登 瀛, rồi về ở Cổ-trai, làm Thái-thượng-hoàng.
Năm canh-dần (1530) Mạc Đăng-Doanh lên làm vua, đặt niên-hiệu là Đại-chính. Đăng-Doanh tuy làm vua nhưng công việc trong nước thường do Đăng-Dung quyết đoán cả.
