Khi ở ngoài Bắc Trịnh-Tùng 鄭 松 mất, chúa Sãi là ông Nguyễn-phúc-Nguyên bảo các quan rằng: ta muốn nhân dịp này mà ra đánh họ Trịnh, nhưng hiềm vì công việc chưa xong, vậy thì hãy sai người ra phúng điếu, trước là cho phải cái nghĩa hôn-nhân với nhau, sau là nhân thể xem tình ý ngoài Bắc ra thế nào.
Bấy giờ ở xứ Nam lại có những người tôi giỏi giúp rập, như bọn ông Nguyễn-hữu-Dật 阮 有 鎰, ông Đào-duy-Từ 陶 維 慈 và ông Nguyễn hữu-Tiến 阮 有 進 đều là người có tài trí cả.
Nguyễn hữu-Dật 阮 有 鎰 là người làng Gia-miêu, huyện Tống-sơn, tỉnh Thanh hóa, học rộng tài cao, và lại có tài hùng biện, đánh giặc giỏi, thật là một bậc văn võ kiêm toàn.
Đào-duy-Từ 陶 維 慈 là người làng Hoa-trai, huyện Ngọc-sơn, phủ Tĩnh gia, tỉnh Thanh-hóa. Vì ông là con nhà xướng hát cho nên không được đi thi, ông phẫn trí mới đi vào xứ Nam tìm đường lập công, nhưng chưa gặp được người tiến cử cho, bèn vào ở chăn trâu cho một nhà phú-gia ở làng Tùng-châu 叢 洲 phủ Hoài-nhân (nay là Bình-định). Ông làm bài « Ngọa-long-cương 卧 龍 崗 » để tự ví mình với ông Gia-cát-Lượng. Sau có quan Khâm-lý là Trần-đức-Hòa 陳 德 和 biết Duy-Từ là người có tài, đem về nuôi, và gả con gái cho, rồi đưa dâng chúa Sãi. Chúa dùng làm Nội-tán 內 贊, phong làm Lộc-khê-hầu 禄 溪 侯[1].
Nguyễn-hữu-Tiến 阮 有 進 cũng là người Thanh-hóa, làng Vân-trai, huyện Ngọc-sơn, võ nghệ tinh thông, dùng binh rất có kỷ-luật, thật là một người làm tướng có tài vậy.
Những người ấy giúp chúa Nguyễn, bày mưu định kế, luyện tập quân lính, xây đồn đắp lũy để chống với quân họ Trịnh[2].
- ▲ Đào-duy-Từ giúp chúa Sãi được 8 năm thì mất, thọ 63 tuổi.
- ▲ Đào duy-Từ lập đồn Trường-dục 長 育 ở huyện Phong-lộc (Quảng-bình). Và xây cái lũy dài ở cửa Nhật-lệ 日 麗 (cửa Đồng-hới) tức là cái Trường-thành ở Quảng-bình bây giờ. Người ta thường gọi lũy ấy là lũy Thầy, nghĩa là lũy của Đào-duy-Từ đắp ra.
