đặt ra phũ Bình-thuận lấy đất Phan-lý (Phan-ri) Phan-lang (Phan-rang) làm huyện Yên-phúc và huyện Hòa-đa.
Từ đó nước Chiêm-thành mất hẳn.
Nước Chiêm-thành chính là nước Lâm-ấp ngày trước đã từng qua mấy trăm năm, cùng với họ Lý, họ Trần đối địch, chống với quân Mông-cổ, không cho xâm phạm vào cõi, lập nên một nước có vua, có tôi, có chính-trị, có luật-pháp. Nhưng chỉ hiềm vì người nước ấy cứ hay sang cướp phá ở đất An-nam, thành ra hai nước không mấy khi hòa hiếu được với nhau.
Đã là đối địch thì không sao tránh khỏi được cái luật chung của tạo-hóa là : khỏe còn, yếu chết. Vì vậy cho nên từ khi vua Thánh-tôn nhà Lê 黎 聖 宗 đã lấy đất Quảng nam và đã chia nước Chiêm ra làm ba nước rồi, thì từ đó về sau thế lực nước ấy một ngày một kém, dân tình một ngày một suy. Chẳng những là đến nỗi mất nước với chúa Nguyễn, mà chủng loại Chiêm thành bây giờ cũng chẳng còn được mấy nghìn người nữa. Một nước trước như thế mà nay như thế, dẫu rằng nước ấy đồng-hóa với nước ta mặc lòng song nghi cũng thương tâm thay cho những nước yếu hèn không tránh khỏi được cái họa: cá nhỏ bị cá lớn nuốt.
7. Mở đất Nam-kỳ và sự giao-thiệp với Chân-lạp. — Nguyên nước Chân-lập ở vào quãng dưới sông Mê kông, có lắm sông nhiều ngòi, ruộng đất thì nhiều mà nước Nam ta thì thường hay mất mùa, dân tình phải đói khổ luôn, và lại vào lúc chúa Nguyễn chúa Trịnh đánh nhau, cho nên nhiều người bỏ vào khẩn đất, làm ruộng ở Mô-xoài (Baria) và ở Đồng-nai (nay thuộc Biên-hòa).
Năm mậu-tuất (1658) vua nước Chân-lạp mất rồi chú cháu tranh nhau, sang cầu cứu bên chúa Nguyễn. Chúa Nguyễn bấy giờ là chúa Hiền sai quan đem 3.000 quân sang đánh ở Mỗi-xúy 每 吹 (nay thuộc huyện Phúc-chánh, tỉnh Biên-hòa) bắt được vua nước ấy là Nặc ông-Chân 匿 翁 稹 đem về giam ở Quảng-bình một độ, rồi tha cho về nước, bắt phải triều cống và phải bênh vực người An-nam sang làm ăn ở bên ấy.
