Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/151

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
(Đổi hướng từ Trang:Viet Nam Su Luoc.djvu/151)
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

Những việc cải-cách ấy rất có nghĩa-lý, nhưng vì thủa ấy có nhiều sự chiến-tranh, vả nhà Tây-sơn cũng không làm vua được bao lâu, cho nên thành ra không có công-hiệu gì cả.

13. VIỆC ĐỊNH ĐÁNH TÀU. Trước vua Quang-trung cầu hòa với nước Tàu và chịu phong là cốt để đợi ngày có đủ sức mà đánh báo thù, cho nên từ khi trong nước đã dẹp yên rồi, ngày đêm trù-tính việc đánh Tàu. Đình thần ai cũng bàn nên xét số dân đinh cho đích-thực để kén lấy lính. Vua bèn xuống lệnh cho các trấn bắt dân xã làm lại sổ đinh, ai ai cũng phải biên vào sổ, rồi cấp cho mỗi người một cái thẻ bài, khắc bốn chữ Thiên-hạ đại tín 天 下 大 信, chung quanh ghi tên họ quê quán, và phải điểm chỉ làm tin. Người nào cũng phải đeo thẻ ấy gọi là tín bài 信 牌. Ai không có thẻ là dân lậu, bắt sung vào quân phòng, và bắt tội tổng-trưởng, xã-trưởng. Nhân có việc ấy, những kẻ lại-dịch hiệp với xã-trưởng đi lại làm bậy: thường vào làng vây bắt hỏi thẻ, làm cho dân-gian nhiễu-động, nhiều người phải trốn vào rừng mà ở.

Sổ đinh làm xong rồi cứ ba tên đinh kén lấy một người lính.

Quân thì chia ra làm đạo, cơ, đội. Đạo thì thống các cơ, cơ thì thống các đội. Cơ đội nào theo về cơ đội ấy, bắt phải diễn tập luôn luôn.

Bấy giờ ở bên Tàu có những giặc Tàu-ô, quấy-nhiễu ở miền bể bị quân nhà Thanh đánh đuổi, chạy sang xin phụ thuộc nước ta, vua Quang-trung cho người tướng Tàu-ô làm chức tổng-binh, sai sang quấy-nhiễu ở mặt bể nước Tàu. Lại có người thuộc về đảng Thiên-địa-hội 天 地 會 làm giặc ở Tứ-xuyên, vua cũng thu-dùng cho làm tướng.

Công-việc xếp-đặt đâu vào đấy rồi, đến năm nhâm-tí (1792) vua Quang-trung sai sứ sang Tàu, xin cầu hôn và xin trả lại cho Việt-nam đất Lưỡng Quảng. Việc ấy tuy không phải là bản-ý, nhưng muốn mượn chuyện để thử ý vua nhà Thanh. Không ngờ vua Quang-trung phải bệnh mất, các quan dìm việc cầu hôn và việc xin trả đất đi, không cho Thanh-triều biết.