Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/297

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
(Đổi hướng từ Trang:Viet Nam Su Luoc.djvu/297)
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

CHƯƠNG X

TÌNH-THẾ NƯỚC NAM TỪ NĂM GIÁP-TUẤT VỀ SAU

  1. Văn-thân nổi loạn ở Nghệ Tĩnh
  2. Giặc ở Bắc-kỳ
  3. Sự giao-thiệp với Tàu
  4. Tình-thế nước Tàu
  5. Sự giao-thiệp với nước Pháp

1. VĂN-THÂN NỔI LOẠN Ở NGHỆ-AN. Nhờ có ông Philastre và ông Nguyễn văn Tường 阮 文 祥 thu-xếp việc Bắc-kỳ vừa xong, thì ở mạn Nghệ Tĩnh có loạn.

Nguyên lúc bấy giờ dân trong nước ta chia ra làm hai phái: bên lương, bên giáo; hai bên vẫn không ưa nhau. Đến khi xảy ra việc đại-úy Francis Garnier lấy Hà-nội, bọn sĩ-phu ở mạn Nghệ Tĩnh thấy giáo-dân có nhiều người theo giúp ông ấy, thì lấy làm tức giận lắm, bèn rủ nhau nổi lên đánh phá.

Tháng giêng năm giáp-tuất (1874), là năm Tự-đức thứ 27, đất Nghệ-an có hai người tú-tài là Trần Tấn 陳 鑌 và Đặng như Mai 鄧 如 梅 hội-tập cả các văn-thân trong hạt, rồi làm một bài hịch gọi là « Bình tây sát tả », đại-lược nói rằng: « Triều-đình dẫu hòa với Tây mặc lòng, sĩ-phu nước Nam vẫn không chịu, vậy trước nhất xin giết hết giáo-dân, rồi sau đánh đuổi người Tây cho hết, để giữ lại cái văn-hóa của ta đã hơn 1.000 năm nay, v.v. » Bọn Văn-thân cả thảy độ non ba nghìn người, kéo nhau đi đốt phá những làng có đạo.