Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/68

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
(Đổi hướng từ Trang:Viet Nam Su Luoc.djvu/68)
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
58 – VIỆT-NAM SỬ-LƯỢC
 

theo phép 租 phép dung 庸 và phép điệu 調 của nhà Đường mà châm-chước, sửa-sang lại, như sau này:

Phép tô, tức là phép đánh thuế điền-thổ, cứ mỗi mẫu công-điền là phải nạp 8 tiền thuế, mà ruộng nào cấy hai mùa thì chia ba, quan lấy một phần thóc. Những đất bãi của quan, cứ mỗi mẫu nạp thuế 1 quan 2 tiền; chỗ nào trồng dâu thì nộp một nửa bằng tơ, chỗ nào không trồng dâu thì nộp cả bằng tiền.

Các ruộng tư-điền ngày trước không đánh thuế, đến bấy giờ mới đánh: ruộng hai mùa mỗi mẫu 3 tiền, ruộng một mùa mỗi mẫu 2 tiền.

Phép dung, tức là phép đánh thuế thân, cứ mỗi suất đinh là đồng niên đóng 1 quan 2 tiền. Những người sinh-đồ, lão-hạng và hoàng-đinh[1] thì đóng một nửa.

Phép điệu, tức là phép bắt dân đóng tiền sưu-dịch, cứ mỗi một suất đinh, một năm 2 mùa, mùa hạ phải đóng 6 tiền, mùa đông phải đóng 6 tiền. Quan lấy tiền ấy mà làm các việc, không phiền đến dân nữa.

7. CÁC THỨ THUẾ. Đời bấy giờ đánh thuế các thứ thổ sản, thuế mỏ, thuế đò, thuế chợ, v.v.. nhưng mà những thuế ấy, khi đánh khi thôi, không có nhất định.

1. Thuế tuần-ti. Các thuyền-bè chở hàng-hóa đi buôn bán ở trong sông cũng phải chịu thuế. Trong nước lập ra cả thảy 23 sở tuần-ti để thu thuế: như tre gỗ thì cứ 10 phần đánh thuế một phần; những đồ tạp-hóa thì 40 phần đánh thuế một phần.

2. Thuế muối. Năm tân-sửu (1721) Trịnh Cương đặt quan Giám-đương 監 當 để đánh thuế muối, cứ 10 phần, quan lấy 2 phần. Những người buôn muối phải lĩnh thẻ của quan Giám-đương, thì mới được mua muối, mà trước phải mua của quan đã, rồi sau mới được mua của những người làm muối. Vì đánh thuế như thế, cho nên giá muối cao đến một

  1. Lão-hạng là những người từ 50 tuổi đến 60 tuổi. Hoàng-đinh là người mới có 17 đến 19 tuổi.