Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/189

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

ở lại bảo-hộ nước Chân-lạp. Từ đó quyền bảo-hộ Chân-lạp lại về nước ta.

10. VIỆC GIAO-THIỆP VỚI NƯỚC HỒNG-MAO. Năm quí-hợi (1803), nước Hồng-mao (tức là Anh-cát-lợi) sai sứ là ông Robert đem đồ phương-vật sang dâng và xin cho vào mở cửa hàng buôn-bán ở Trà-sơn 茶 山, thuộc Quảng-nam. Vua Thế-tổ không nhận đồ, và cũng không cho mở cửa hàng. Sau người Hồng-mao còn đưa thư sang hai ba lần nữa, nhưng ngài vẫn một niềm từ chối không chịu.

11. VIỆC GIAO-THIỆP VỚI NƯỚC PHÁP-LAN-TÂY. Đối với nước Pháp thì vua Thế-tổ có biệt nhỡn hơn, là vì khi ngài còn gian-truân, ngài có nhờ ông Bá-đa-lộc đem Hoàng-tử Cảnh sang cầu cứu ở bên nước Pháp. Tuy sự không thành nhưng ông Bá-đa-lộc có đem mấy người sang giúp ngài. Đến khi xong việc đánh dẹp rồi, còn có Chaigneau, Vannier và Despiau làm quan tại triều, mà vua Thế-tổ cũng có lòng trọng-đãi, cho mỗi người 50 lính hầu, và đến buổi chầu thì không bắt lạy.

Vả trong khi vua Thế-tổ làm vua ở nước Việt-nam, thì Nã-phá-luân đệ-nhất (Napoléon I) làm vua bên nước Pháp, đang còn phải đánh nhau với các nước, cho nên tàu Pháp cũng không hay đi lại ở phía Viễn-đông này. Đến khi Nã-phá-luân thất-thế, dòng-dõi nhà vua cũ lại trung-hưng lên, bấy giờ sự chiến-tranh đã yên, thì mới có tàu sang buôn-bán ở phương Á-đông. Năm đinh-sửu (1817), có chiếc tàu « la Paix » của hiệu Balguerie, Sarget et Cie chở đồ hàng sang bán, nhưng mà những đồ hàng ấy, người Việt-nam ta không dùng được, lại phải chở về. Vua Thế-tổ tha không đánh thuế. Qua tháng sáu năm ấy, chiếc tàu binh tên là Cybèle của nước Pháp vào cửa Đà-nẵng. Quan thuyền-trưởng là De Kergarion bá-tước nói rằng Pháp-hoàng Louis XVIII sai sang xin thi-hành những điều-ước của ông Bá-đa-lộc ký năm 1787 về việc nhường cửa Đà-nẵng và đảo Côn-lôn. Vua Thế-tổ sai quan ra trả lời rằng những điều-ước ấy nước Pháp trước đã không thi-hành thì nay bỏ, không nói đến nữa.