Vậy cứ bình tình mà xét, thì dẫu ngài không được là ông anh-quân nữa, thì cũng không phải là ông vua tầm-thường; cứ xem công-việc của ngài làm thì hiểu rõ.
2. VIỆC CHÍNH-TRỊ TRONG NƯỚC. Vua Thánh-tổ đã 30 tuổi mới lên ngôi vua, cho nên việc triều-chính ngài đã am-hiểu lắm. Việc gì ngài cũng muốn biết. Có khi xong buổi chầu rồi, ngài đòi một vài quan đại-thần lên bàn mọi việc kinh-lý và hỏi những sự-tích đời xưa, những nhân-vật và phong-tục ở các nước xa lạ. Ngài chăm xem-xét mọi việc, có khi đêm thắp đèn xem chương, sớ, đến trống hai, trống ba mới thôi. Thường thường ngài nói với các quan rằng: Lòng người ai cũng muốn ở yên, mà không muốn sinh sự ra để thay-đổi luôn, nhưng lúc trẻ mạnh mà không sửa-sang mọi việc, thì rồi đến lúc già-yếu, mỏi-mệt còn làm gì được. Bởi vậy cho nên trẫm không dám lười-biếng lúc nào[1].
Ở trong triều, thì ngài đặt thêm ra các tự 寺 và các viện 院. Bấy giờ có Nội-các 内 閣 và Cơ-mật-viện 机 密 院 là quan-trọng hơn cả.
3. NỘI-CÁC. Đời vua Thế-tổ đã đặt Thị-thư-viện 侍 書 院 làm chốn cơ-yếu ở trong điện, để có điều gì thì vua hỏi-han và làm các việc như biểu, sách, chế, cáo, chương, tấu, sắc, mệnh v.v. Đại-khái cũng tự hồ phòng bí-thư của vua vậy.
Năm canh-thìn (1820) là năm Minh-mệnh nguyên niên, vua Thánh-tổ cải làm Văn-thư-phòng; đến năm Minh-mệnh thứ mười (1829), đổi làm Nội-các 内 閣, lấy quan tam-tứ phẩm ở các bộ, viện, vào quản-lĩnh mọi việc.
4. CƠ-MẬT-VIỆN. Năm giáp-ngọ (1834) là năm Minh-mệnh thứ 15, nhân vì việc quân-quốc cơ-yếu là việc rất quan-trọng, vua Thánh-tổ mới theo như Khu-mật-viện nhà Tống và Quân-cơ-xứ nhà Thanh mà châm-chước đặt ra Cơ-mật-viện 机 密 院, cho có trách-nhiệm riêng. Các quan đại-thần sung chức trong viện ấy thì dùng 4 viên, văn võ từ tam-
- ▲ Minh-mệnh chính-yếu, quyển Cần-chính.
