Bước tới nội dung

Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/237

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

Đã hay rằng những điều lầm-lỗi ấy là trách-nhiệm chung cả triều-đình và cả bọn sĩ-phu nước ta lúc bấy giờ, chứ không riêng chi một mình ngài, nhưng ngài là ông vua chuyên-chế một nước, việc trong nước hay dở thế nào, ngài cũng có một phần trách-nhiệm rất to, không sao chối-từ được. Vậy cứ bình-tình mà xét, thì chính-trị của ngài tuy có nhiều điều hay, nhưng cũng có nhiều điều dở: ngài biết cương mà không biết nhu, ngài có uy-quyền mà ít độ-lượng, ngài biết có dân có nước mà không biết thời-thế tiến-hóa. Bởi vậy cho nên nói rằng ngài là một ông anh-quân thì khí quá, mà nói rằng ngài là ông bạo-quân thì không công-bằng. Dẫu thế nào mặc lòng, ngài là một ông vua thông-minh, có quả-cảm, hết lòng lo việc nước, tưởng về bản triều nhà Nguyễn chưa có ông vua nào làm được nhiều công-việc hơn ngài vậy.