Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/289

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

để cho thiếu-tướng được tự-tiện, hễ có việc gì thì thiếu-tướng xin chịu lỗi[1].

Đang lúc ấy thì Triều-đình ở Huế sai bọn ông Lê Tuấn vào xin thiếu-tướng ra điều-đình việc Đồ-phổ-Nghĩa ở Bắc-kỳ.

Cứ như ý của thiếu-tướng Dupré điện về cho chính-phủ Pháp, thì thiếu-tướng chỉ mong có cái cơ-hội gì để đem quân ra Bắc-kỳ. Nay thấy Triều-đình ta vào nhờ Súy-phủ ở Sàigòn phân-xử việc Đồ-phổ-Nghĩa, thật là gặp được cái dịp mình đang mong, thiếu-tướng liền gọi quan hải-quân đại-úy Francis Garnier ở Thượng-hải về, rồi sai ra Hà-nội, nói rằng ra phân-xử việc Đồ-phổ-Nghĩa[2].

Đại-úy Francis Garnier đem mấy chiếc tàu con và 170 người lính ra đến cửa Thuận, nghỉ lại mấy hôm để đợi quan khâm-sai cùng ra Bắc-kỳ. Đến tháng 10 năm quí-dậu (1873), thì các quan ra đến Hà-nội.

Bấy giờ ai cũng tưởng là đại-úy Francis Garnier ra chuyến này thì mọi việc xong cả, cho nên đi đến đâu quan ta cũng tiếp-đãi rất trọng-hậu. Nhưng xem những thư-từ của đại-úy lúc bấy giờ, thì cốt ra có chủ-ý khác. Khi ở Sàigòn sắp đi, đại-úy viết thư về cho người anh ở bên Pháp nói rằng: « Lệnh của Súy-phủ cho, là được tự-tiện. Việc gì hải-quân thiếu-tướng cũng ủy-thác cho tôi cả. Vậy vì nước Pháp mà tôi phải cố sức. » Đến khi ra đến Hải-dương, đại-úy vào ở Kẻ-sặt, rồi viết thư sai người đem cho Đồ-phổ-Nghĩa, báo tin cho ông ấy biết cái chủ-đích của mình, và lại nói rằng trăm sự đại-úy trông-cậy vào ông ấy chỉ-bảo cho, bởi vì ông ấy đã quen biết mọi việc ở Bắc-kỳ.

Đồ-phổ-Nghĩa tiếp được thư, liền đem chiếc tàu Man-hao đi đón đại-úy. Lên đến Hà-nội, đại-úy đem mấy người đi

  1. Sách « L'Empire d'Annam » của capitaine Ch. Gosselin.
  2. Đồ-phổ-Nghĩa (Jean Dupuis) có làm quyển sách « Le Tonkin de 1872 à 1886 » kể những công-việc của ông ấy ở Bắc-Việt, và nói rõ tình-ý của các quan coi việc Súy-phủ ở Sàigòn lúc bấy giờ là thế nào. Ta cũng nhờ có sách ấy mà kê-cứu ra được nhiều việc rất là tường-tận.