Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/321

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

sềnh, là một thứ tiền niên-hiệu Tự-đức, mỏng và xấu, đúc ở bên Tàu đem sang, bắt dân phải tiêu. Ai không tiêu thì phải tội. Vả lúc ấy vua hãy còn trẻ tuổi chưa biết gì, cho nên hai ông lại càng chuyên-chế lắm nữa.

Vua Kiến-phúc lên ngôi vừa được hơn 6 tháng, đến ngày mồng 6 tháng tư năm giáp-thân (1884) thì phải bệnh mất[1], miếu-hiệu là Giản-tông Nghị-hoàng-đế 簡 宗 毅 皇 帝.

15. VUA HÀM-NGHI. Vua Kiến-phúc mất, đáng lẽ ra con nuôi thứ hai của vua Dực-tông là ông Chánh-mông lên nối ngôi thì phải. Nhưng Tường và Thuyết không muốn lập người lớn tuổi, sợ mình mất quyền, bèn chọn người em ông Chánh-mông là ông Ưng Lịch 膺 𧰡, mới 12 tuổi, lập lên làm vua, đặt niên-hiệu là Hàm-nghi 咸 宜.

Viên Khâm-sứ Rheinart trước đã tư giấy sang cho Triều-đình Huế rằng: Nam-triều có lập ai lên làm vua, thì phải xin phép nước Pháp mới được. Nhưng Tường và Thuyết cứ tự-tiện lập vua, không cho viên Khâm-sứ biết.

Viên Khâm-sứ thấy vậy, viết thư ra Hà-nội. Thống-tướng Millot bèn sai chức tham-mưu là đại-tá Guerrier đem 600 quân và một đội pháo-binh vào Huế, bắt triều-đình phải xin phép lập ông Ưng Lịch lên làm vua. Tường và Thuyết làm tờ xin phép bằng chữ nôm gửi sang bên Khâm-sứ. Viên Khâm-sứ không nghe, bắt phải làm bằng chữ Nho. Đến ngày 27 tháng 6, đại-tá và viên Khâm-sứ đi cửa chính vào điện làm lễ phong vương cho vua Hàm-nghi. Xong rồi quân Pháp lại trở ra Hà-nội.

  1. Có chuyện nói rằng: Khi vua Kiến-phúc se mình, nằm trong điện, đêm thấy Nguyễn văn Tường vào trong cung, ngài có quở-mắng. Đến ngày hôm sau, thì ngài ngộ thuốc mà mất.