Khi tướng nhà Minh là Ngô tam Quế 吳 三 桂 đang chống với quân nhà Thanh ở Sơn-hải-quan thì Lý tự Thành 李 自 成 nổi lên vây đánh Yên-kinh. Vua Trang-liệt nhà Minh gọi Ngô tam Quế về cứu, nhưng về đến nửa đường, Tam Quế được tin Yên-kinh đã thất thủ, Trang-liệt-đế và Hoàng-hậu đã bị giết, Tam Quế lại trở về Sơn-hải-quan 山 海 關.
Lý tự Thành cho người gọi Tam Quế về hàng, Tam Quế không về. Tự Thành đem quân đến đánh Sơn-hải-quan. Tam Quế xin hàng nhà Thanh để lấy binh về đánh Tự Thành.
Lý tự Thành đánh thua, phải bỏ Yên-kinh mà chạy, quân nhà Thanh vào giữ Yên-kinh rồi dời kinh-sư về đó.
Các quan cựu thần nhà Minh lập Phúc-vương 福 王 lên làm vua ở Nam-kinh, nhưng sau vì các tướng không hòa với nhau, Phúc-vương phải ra hàng.
Phúc-vương hàng Thanh rồi, Đường-vương 唐 王 xưng đế ở Phúc-châu, chẳng bao lâu cũng bị bắt, phải nhịn ăn mà chết.
Dòng-dõi nhà Minh là Quế-vương 桂 王 xưng đế ở đất Triệu-khánh (thuộc tỉnh Quảng-tây) được mấy năm, bị quân nhà Thanh đến đánh, phải chạy sang Diến-điện. Vua Diến-điện bắt Quế-vương nộp cho Ngô tam Quế. Tam Quế đem giết đi. Từ đấy nhà Thanh nhất-thống nước Tàu.
Khi Quế-vương xưng đế ở đất Quảng-tây, có ý muốn nhờ An-nam cứu viện, cho nên mới phong cho vua Thần-tông nhà Lê làm An-nam quốc-vương và phong cho Trịnh Tráng làm phó vương.
Khi ấy ở phía bắc nước Tàu đang loạn, họ Mạc thì đã về hàng, Trịnh Tráng mới nhân dịp quyết ý đi đánh họ Nguyễn ở phía nam.
3. TÌNH-THẾ HỌ NGUYỄN Ở MIỀN NAM. Từ khi Nguyễn Hoàng 阮 潢 về Thuận-hóa rồi, bề ngoài tuy vẫn chưa ra mặt chống với họ Trịnh, nhưng bề trong thì hết sức lo sự
